(Ένα κείμενο που απευθύνεται σε νέους – εφήβους αλλά και ενήλικες ως έκκληση απέναντι στο κοινωνικό φαινόμενο της Παραβατικότητας Ανηλίκων).
Πραγματικά, το γεγονός να χρησιμοποιούμε βίαιους τρόπους και άσχημη – επιθετική συμπεριφορά προς τους συνομηλίκους αλλά και σε μεγαλύτερους ηλικιακά ή ακόμα και να παραβατούμε κάνοντας πράξεις που παραβιάζουν τους νόμους της κοινωνίας και να ενεργούμε εναντίον και σε βάρος άλλων ανθρώπων… όχι μόνο δεν προσφέρει και δεν βοηθά κάπου… αλλά κάνει τα πράγματα χειρότερα.
Μπορεί να είστε νέοι αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι ελαφρυντικό ή άλλοθι για οποιαδήποτε παράνομη πράξη ή επιθετική συμπεριφορά προς άλλους ανθρώπους ή προς ξένη περιουσία.
Ας καταλάβουμε ότι δεν είναι καθόλου γενναιότητα ούτε παλικαριά ή αντρεία όπως λέμε στην Κρήτη, να συμπεριφερόμαστε ανάρμοστα, παραβατικά και βίαια. Κι αλήθεια, ας καθίσουμε λίγο να σκεφτούμε τι προσφέρει κάτι τέτοιο… άραγε γινόμαστε καλύτεροι άνθρωποι, φαινόμαστε θαρραλέοι… η απάντηση είναι όχι βέβαια. Ίσα ίσα που τέτοιες πράξεις φανερώνουν φόβο και δειλία… κι ακόμα αν τραβάμε τα βλέμματα ή εντυπωσιάζουμε προς στιγμής… να ξέρουμε ότι δεν κάναμε κανένα μεγάλο κατόρθωμα και ούτε είναι κάτι που μας τιμά.
Αντιθέτως αγαπητά μου παιδιά… κατόρθωμα και πράξη γενναιότητας και θάρρους είναι να μπαίνουμε στη διαδικασία να συμπαραστεκόμαστε ο ένας στον άλλον, να συζητούμε και μέσα από το διάλογο να λύνουμε τις διαφορές μας… με ήρεμο και ειρηνικό τρόπο. Οι συγκρούσεις, οι καβγάδες και τα νταηλίκια δεν είναι μαγκιά. Μαγκιά είναι να μπορείς να κοιτάς τον άλλον στα μάτια και να απλώνεις το χέρι, μαγκιά είναι να μπορείς να μοιράζεσαι πράγματα, μαγκιά είναι να γίνεσαι φίλος με τον άλλον και μαζί να κάνετε ωραία και όμορφα πράγματα. Μαγκιά είναι να χαρίζεις το χαμόγελο σου και όχι σκορπάς το φόβο.
Σε αυτό το κείμενο, δεν θέλω να μπω σε αναλύσεις επιστημονικές και βαρύγδουπες προτάσεις για την ανάλυση του νόμου και τα επακόλουθα της παραβίασης του από ανήλικους. Κατ’ επιλογή θα σας «μιλήσω» απλά και καθημερινά.
Για παράδειγμα, ας σκεφτούμε λίγο την περίπτωση που φερθούμε βίαια ή επιθετικά σε κάποιον συμμαθητή ή συνομήλικο μας. Ας έρθουμε λίγο στην πλευρά του και ας φορέσουμε τα παπούτσια του. Θα τον κάνουμε να αισθανθεί άσχημα (το λιγότερο δηλαδή), να στεναχωρηθεί, να νιώσει δυσκολία, πίεση, φόβο, ενοχές και πίκρα και να δημιουργηθεί ένα μεγάλο βάρος μέσα του και στη ψυχούλα του. Αυτό το βάρος θα το κουβαλάει καθημερινά στο σχολείο και στο σπίτι και μπορεί να δημιουργηθούν πολλά προβλήματα που θα τον ταλαιπωρούν και ίσως μειώσουν το ενδιαφέρον του για συμμετοχή σε θετικά πράγματα και δραστηριότητες. Άλλος μπορεί να κλειστεί στον εαυτό του και να του κοπεί η όρεξη ακόμα και για φαγητό, να μην έχει διάθεση ούτε να διαβάσει και να πέφτει η σχολική του επίδοση και συνεχώς να αισθάνεται ότι κάπου φταίει, ότι κάτι δεν έκανε σωστά.
Και ερωτώ που μας ωφελεί με τη συμπεριφορά μας να δημιουργούμε τόσες δυσκολίες στον διπλανό μας και συμμαθητή μας. Απλά για να νιώσουμε δυνατοί και ότι ελέγχουμε το παιχνίδι και ότι διαφεντεύουμε τους άλλους γιατί νομίζουμε λανθασμένα ότι είμαστε πιο ισχυροί.
Σ’ αυτές τις καταστάσεις και οι δυο πλευρές χρειάζονται στήριξη. Δηλαδή και το παιδί – ο νεαρός έφηβος που δέχεται την άσχημη συμπεριφορά αλλά και ο έφηβος που διαπράττει και ακολουθεί αυτή τη συμπεριφορά.
Γι’ αυτό είναι αναγκαίο να μιλάτε στους γονείς ή τους καθηγητές σας σε οποιαδήποτε τέτοια συνθήκη και περίπτωση, να ανοίγεστε… και ακόμα αν χρειαστεί να μιλήσετε με κάποιον ειδικό επιστήμονα όπως παιδοψυχολόγο που θα βοηθήσει να εξομαλυνθεί η τεταμένη κατάσταση και να ξεμπερδευτούν τα πράγματα. Γιατί και οι δύο πλευρές βιώνουν ένα μεγάλο μπέρδεμα. Για παράδειγμα, υπάρχουν οργανισμοί, υπηρεσίες και φορείς που μπορείτε να απευθυνθείτε και να σας κατευθύνουν αρμοδίως και καταλλήλως. Να σας συμβουλεύσουν για το πώς θα κινηθείτε απέναντι σ’ αυτά τα πράγματα. Να ξέρετε ότι κανένας δεν είναι μόνος και ούτε είναι ωφέλιμο να αισθάνεται αβοήθητος.
Επίσης, να γνωρίζετε ότι υπάρχουν συγκεκριμένοι νόμοι για τους ανήλικους που παραβατούν οι οποίοι προβλέπουν ότι θα οδηγηθούν στην αστυνομία όπου λειτουργεί ξεχωριστό γραφείο και υπηρεσία για ανήλικους και μετά αν χρειαστεί σε εισαγγελέα ανηλίκων και ειδικό και κατάλληλο δικαστήριο για τέτοιες υποθέσεις όπου θα κριθεί ποια αναμορφωτικά μέτρα θα ληφθούν για την πράξη του ανήλικου. Ανάλογα την βαρύτητα της πράξης και τις συνέπειες που προκάλεσε και με ηλικιακή κατηγοριοποίηση στη νομική μεταχείριση τις ηλικίες 12-15 ετών και 15 έως 18.
Δηλαδή, μπορεί να υπάρξει ορισμός επιμελητή ανηλίκου και συμμετοχή σε υποστηρικτικά, συμβουλευτικά προγράμματα ή ακόμα και απομάκρυνση από το οικογενειακό περιβάλλον αν θεωρηθεί χρήσιμο ή περιορισμός του ανήλικου σε κατάλληλο κατάστημα κράτησης με την προϋπόθεση να έχει συμπληρωθεί το 15ο έτος της ηλικίας και αν η βαρύτητα της πράξης το καθιστά αναγκαίο.
Σ’ αυτές τις καταστάσεις είναι προτιμότερο να προλαβαίνουμε τα πράγματα. Η πρόληψη στο οτιδήποτε είναι πολύ σημαντική.
Αγαπητά μου παιδιά… ας δείχνουμε σεβασμό στο διπλανό μας, το συμμαθητή μας, τον μεγαλύτερο σε ηλικία ή την ξένη περιουσία που δεν μας ανήκει για να τη καταστρέφουμε. Ας δείξουμε σεβασμό και να μην ξεπερνάμε τα όρια του νόμου και να φτάνουμε να γινόμαστε κατηγορούμενοι για τις πράξεις μας. Η πρόκληση οποιαδήποτε βλάβης σε άλλον διώκεται ποινικά κατά περίσταση αλλά υπάρχει και το ηθικό κομμάτι με τις αξίες και αρχές που χρειάζεται να σεβόμαστε και να τιμούμε ως άνθρωποι που ζούμε στην ίδια κοινωνία ισότιμα και δίκαια.
Ας αποφύγουμε λοιπόν συμπεριφορές που προάγουν τη βία και την κακομεταχείριση του άλλου, ας αποφύγουμε τη χρήση διάφορων αιχμηρών αντικειμένων ή μαχαιριών, ας αποφύγουμε τις απειλές και τον όποιο εκφοβισμό. Ας αποφύγουμε με τις πράξεις μας να προκαλούμε ασφυξία στον άλλον ή την κοινωνία γύρω μας. Αντιθέτως, ας γίνουμε κομμάτι οξυγόνου και υγιών καταστάσεων που θα δίνουμε την ευκαιρία σε κάθε διπλανό να ανασάνει ελεύθερα. Έτσι, πιστέψτε με θα ανασάνουμε κι εμείς οι ίδιοι ελεύθερα και θα αισθανθούμε πιο όμορφα. Πιο ανάλαφρα ένα πράγμα.
Κι ας βάλουμε στην καθημερινότητα μας εκτός των άλλων που αναφέραμε ήδη τη συγγνώμη και τη συγχώρεση. Να κοιτάμε στα μάτια τον άλλον και να έχουμε το θάρρος να ζητάμε συγγνώμη αλλά και την υπέρτατη δύναμη ώστε να αποδεχόμαστε τη συγγνώμη και να δίνουμε συγχώρεση ως αρχή ενός νέου απάλαφρου ξεκινήματος. Να εντάξουμε στην καθημερινότητα μας την αποδοχή και τη συμπερίληψη χωρίς διακρίσεις και διαχωρισμούς αλλά με ίση αντιμετώπιση και ανταπόκριση.
Επίσης, ας προσπαθούμε που και που να ακούμε τους γονείς και τους καθηγητές μας και όσα έχουν να μας πουν… και να αφαιρέσουμε από τα αυτιά το βαμβάκι και τις όποιες παρωπίδες. Να έχουμε ανοιχτό μυαλό και ανοιχτή καρδιά. Κι επειδή είστε νέοι, μην αφήνεστε με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο να βιώνετε τον όποιο εγκλωβισμό ως πρωταγωνιστές δύσκολων και δυσάρεστων καταστάσεων που διαταράζουν τη ψυχή και ταλαιπωρούν το μυαλό.
Η ζωή είναι όμορφη και αξίζει την ευκαιρία να τη ζήσουμε όπως αρμόζει… με αισιόδοξη και χαρούμενη ματιά. Ας αφήσουμε πίσω λοιπόν τις συννεφιασμένες μέρες τις βίας και της κακοποίησης και ας φέρουμε μπροστά- στο προσκήνιο… τις ηλιόλουστες μέρες του σεβασμού, της αλληλοϋποστήριξης, της αλληλεγγύης, του μοιράσματος, της συνεργασίας και της από κοινού συμμετοχής σε πράξεις και έργα που προάγουν το εμείς και το μαζί.
Και κάτι τελευταίο αγαπητά μου παιδιά, μην ξεχνάτε να χαμογελάτε. Το χαμόγελο μπορεί να φωτίσει τη συννεφιασμένη μέρα, να κάνει ακόμα πιο φωτεινή την ηλιόλουστη μέρα και να γίνει το υπέρτατο φως και οδηγός στο σκοτάδι της νύχτας. Γιατί σε κάθε σκοτάδι απαντάμε με φως, και τι πιο ωραίο και θαυμαστό από το χαμόγελο ενός παιδιού κι ενός νέου.
Και σε ό,τι αφορά εμάς τους μεγάλους, ας μου επιτραπεί να εστιάσω σε ορισμένα σημεία κρίσιμα κατά τη γνώμη μου. Αγαπητοί φίλοι, δεν νοείται και δεν γίνεται αποδεκτό ανήλικα πρόσωπα, μαθητές, άτομα παιδικής ηλικίας να προβαίνουν σε πράξεις επιθετικές, βίαιες και ενίοτε εγκληματικές εναντίον και σε βάρος συνομηλίκων τους και όχι μόνο. Όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο δεν φτάνει η ένδειξη θλίψης και δυσαρέσκειας για το γεγονός από την πλευρά μας… δεν είναι αρκετά ως απάντηση και απόκριση σε αυτά τα φαινόμενα.
Το σχολείο, η οικογένεια, το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον… χρειάζεται να σκύψουν πάνω σε αυτό το θέμα και να μελετήσουν σοβαρά και εμπεριστατωμένα κάθε συνισταμένη. Να βγουν στην επιφάνεια όλες οι αιτίες- η γενεσιουργός κατάσταση και κατόπιν να υπάρξει η κατάλληλη προσέγγιση, διαχείριση και αντιμετώπιση του προβλήματος, πάντα με την καθοδήγηση ειδικών επιστημόνων και αρμοδίων αρχών και με οργανωμένο πλάνο και σχέδιο.
Εκείνο που χρειάζεται να κατανοήσουμε είναι ότι η θέση των παιδιών μας είναι στις αίθουσες διδασκαλίας, στη μελέτη των μαθημάτων τους, στο ανέμελο παιχνίδι της νιότης σε αυλές και σε πλατείες και όχι στους επικίνδυνους και σκοτεινούς δρόμους της βίας και της εγκληματικότητας. Ας ηχήσουν, λοιπόν, τα καμπανάκια του κινδύνου σε όλους μας και ας υπάρξει κατάλληλο σχέδιο και μέριμνα, με έμφαση ένα πλέγμα ενεργειών πρόληψης
Και απευθύνομαι στον καθένα από εσάς – την καθεμία από εσάς. Μπορεί να είναι γονιός, μπορεί εκπαιδευτικός, μπορεί συγγενής ενός παιδιού. Ας μπούμε μπροστά, με κάθε πρόσφορο και χρήσιμο τρόπο και ας καταλάβουμε πως το ζητούμενο και αυτοσκοπός είναι να μάθουμε στα παιδιά τον αμοιβαίο σεβασμό και την αλληλοκατανόηση, να μάθουμε στα παιδιά τη διαλλακτικότητα και την ευγένεια, να μάθουμε στα παιδιά την αποδοχή και τη συμπερίληψη, να μάθουμε στα παιδιά την ενσυναίσθηση και τη δικαιοσύνη, τη συνεργασία, το ομαδικό πνεύμα και την συμπαράσταση. Να μάθουμε τα παιδιά να χαμογελούν και όχι να παραβατούν ή να εγκληματούν.
Κλείνω, με τους εξαιρετικούς στίχους του μεγάλου μας ποιητή Γιάννη Ρίτσου: Αν όλα τα παιδιά της Γης πιάναν γερά τα χέρια, κορίτσια – αγόρια στη σειρά και στήνανε χορό. Ο κύκλος θα γινότανε πολύ πολύ μεγάλος κι ολόκληρη τη γη μας θα αγκάλιαζε θαρρώ…».
