Η ιστορία είναι πλουσιοπάροχη σε αυτό το θέμα. Οι μεγάλες καταστροφές που έπεσαν στην πλάτη της ανθρωπότητας, πόλεμοι, επιδημίες, καταστροφές, πλημμύρες, βίαιες μετακινήσεις πληθυσμιακών ομάδων και τόσων άλλων αναπάντεχων και οδυνηρών παγκόσμιων ή και τοπικών συμβαμάτων, έδωσαν το έναυσμα στους εραστές της γραφής να ξεδιπλώσουν και να μας αποκαλύψουν για ακόμα μια φορά τους δικούς τους προβληματισμούς, σκέψεις, θεωρήσεις και απόψεις, με τον δικό τους ο καθένας, φυσικά, τρόπο και ρυθμό, ακολουθώντας όπως γίνεται πάντοτε, άλλωστε, τα προστάγματα των απαιτητικών καιρών. Η ιστορία της λογοτεχνίας, εν προκειμένω, έχει άπειρα παραδείγματα, τόσο στον πεζό όσο και στον ποιητικό λόγο. Η τελευταία παγκόσμια επιδημία που έχει τις ρίζες της στην μακρυνή ανατολή, όπως και οι περισσότερες σημειωτέον επιδημίες που ταλάνισαν το ανθρώπινο γένος, υπήρξε εκείνη του κορονοϊού, με τις αμέτρητες απώλειες πολιτών, όλων των ηλικιών, που τόσο καλά γνωρίσαμε τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Ανάλογη ήταν και η καταγραφή της συγκεκριμένης θεομηνίας από πεζογράφους και ποιητές μας, σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά και σε τοπικό.
Ένα τέτοιο χαρακτηριστικό δείγμα παριστά και ετούτη η νουβέλα (Η σκιά του κηπουρού) της Τίνας Κατσούλη που κυκλοφόρησε πρόσφατα (Μάρτιος 2024) από τις εκδόσεις ‘Βακχικόν’. Η συγγραφέας παίρνει αφορμή από την επελαύνουσα πανδημία του κορονοϊού και αφηγείται τις απόψεις, ενέργειες και συμπεριφορές μιας ομάδας μόνιμων ή προσωρινών κατοίκων, ιδιοκτητών και ενοίκων, μιας πολυκατοικίας σε μια μεγάλη μάλλον πόλη, που όμως δεν αναφέρεται. Μια πόλη που βρίσκεται κάτω από τον αστερισμό ενός επικίνδυνου ιού. Οι κάτοικοί της ζουν αναγκαστικά κλεισμένοι τις περισσότερες ώρες της ημέρας και της νύχτας στα σπίτια τους ακολουθώντας, κατά το δοκούν, τις άτεγκτες κυβερνητικές και ιατρικές εντολές. Η ατμόσφαιρα που περιγράφεται είναι χαώδης. Η ανίατη ασθένεια, που προβάλλεται με όλο της το μεγαλείο στην κοινωνία, σηματοδοτεί την πρόσκαιρη ανθρώπινη ζωή και την απειλή θανάτου. Η αρχική υποδειγματική τάξη και η αρμονική συνεργασία των κατοίκων της πολυκατοικίας που εστιάζει το ενδιαφέρον της η συγγραφέας, με την δέουσα προσοχή από τη μεριά όλων, εξαφανίζεται σταδιακά και δίνει τη θέση της σε ανεξέλεγκτες κοινωνικές καταστάσεις. Ολοένα και περισσότερο αναδύεται η ασέβεια, η διαφθορά, η ροπή προς τα άκρα, ο εγωκεντρισμός καθώς και η ενός βαθμού επιθετική συμπεριφορά τους απέναντι σε άλλους και αντίθεση σε οποιοδήποτε νόμιμο μέσο. Μέσα στην πολυκατοικία και έξω στους δρόμους. Ανομολόγητες πράξεις που βρίσκονταν θαμμένες στο παρελθόν έρχονται τώρα στο προσκήνιο. Όλοι βλέπουν τη ζωή τους να κυλάει μέσα απ’ τα χέρια τους, και κάποιοι αποδέχονται τη μοίρα τους. Σε λίγες σελίδες η Τίνα Κατσούλη σκιαγραφεί την βαθύτερη ψυχολογία του ανθρώπου, καταγγέλλοντας την υποκρισία της εποχής, την εύκολη προσφυγή του ανθρώπου σε έκνομες ενέργειες, την αντικοινωνικότητα, την αμαρτία, όλα εκείνα τελικά που προηγουμένως καταδίκαζαν απερίφραστα.
Κεντρικό πρόσωπο της νουβέλας είναι ο Έντζο, ο θυρωρός της πολυκατοικίας αλλά και κηπουρός, και βεβαίως ο άνθρωπος για όλες τις δουλειές. Ένας γιατρός με τη γυναίκα του στον πρώτο όροφο, στον αμέσως επόμενο μια υψίφωνος που αναπολεί περασμένα μεγαλεία και δόξες, ένας υψηλόβαθμος στρατιωτικός στον τρίτο με τον απροσάρμοστο κοινωνικά γιό του, κι από πάνω, μια περίεργη ρακοσυλλέκτρια και ένα ζευγάρι που αναμένει τον θάνατο του συγγενή του ώστε να καρπωθεί το ακίνητο. Ο τελευταίος ζει μαζί με έναν άλλο εκκεντρικό επίσης ενήλικα στο πέμπτο, έχοντας μια σχέση περίεργη και ακαθόριστη. Πολλαπλές οι αναφορές της συγγραφέως στις ατραπούς της μνήμης και στη μόνιμη λήθη που ίσως δώσει σε μερικούς μια δεύτερη ευκαιρία για ένα νέο ξεκίνημα. «Κοντό σχοινί η μνήμη, αλλά και αναιδής. Ρίχνει το βρόχι της μην τυχόν και της ξεφύγεις, απλώνει τον μίτο της μην τυχόν και χαθεί στους δαιδάλους του μυαλού σου. Άλλοτε πάλι προβάλλει ως απρόσκλητος Μινώταυρος στο κατώφλι του προσωπικού σου λαβύρινθου, για να σε κατασπαράξει που τη φυλάκισες», γράφει κάπου η Κατσούλη.
Η πρόσφατη πανδημία του κορονοϊού έδωσε νέο έναυσμα για να έρθουν για ακόμη μια φορά στο προσκήνιο κάποιες εκφάνσεις της λογοτεχνίας. Η Τίνα Κατσούλη γεννήθηκε και ζει στο Ηράκλειο της Κρήτης. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, και εργάζεται ως εκπαιδευτικός. Παράλληλα, έχει κατά καιρούς δώσει και δείγματα από το χώρο της λογοτεχνίας. Το βιογραφικό της σημείωμα εκτός από την παρούσα νουβέλα εμπλουτίζεται και με τα μυθιστορήματα ‘Στην αχλή των αιώνων’ (2018) και Αξόδευτη ζωή (2020), αμφότερα από τις εκδόσεις Λιβάνη.