Φεστιβάλ Holi: Μια γιορτή χρωμάτων και χαράς στο ινδουιστικό ημερολόγιο

Με τις ρίζες του από την αρχαία Ινδία, η γιορτή Holi ξεχωρίζει ακόμα και σήμερα ως μια από τους πιο χαρούμενους και δημοφιλείς εορτασμούς του θριάμβου του καλού επί του κακού.

Ξέρετε τα colour day festivals; Σίγουρα θα έχετε ακούσει, ή παρευρεθεί σε αυτά τα φεστιβάλ που λαμβάνουν χώρα σε πολλές πόλεις και βάζουν τους παρευρισκόμενους να πετάνε χρώματα ο ένας στον άλλο. Αν σκέφτεστε τι πρωτότυπη ιδέα, τότε κάνετε λάθος. Ο λόγος είναι ότι αυτή πρακτική ανήκει στην Ινδία και αποτελεί μέρος μιας αρχαίας γιορτής ονόματι Holi. Το Holi, πραγματοποιείται εδώ και αιώνες σε ολόκληρη την Ινδία (αν και κυρίως στο βορρά), το Νεπάλ και σε όλες τις διασπορικές κοινότητες της Νότιας Ασίας και αποτελεί ένα από τα πιο πολύχρωμα και διασκεδαστικά φεστιβάλ για τους Ινδουιστές.

Γνωστή και η γιορτή των χρωμάτων, το Holi σηματοδοτεί την άφιξη της άνοιξης και τη νίκη του καλού επί του κακού, με τους ανθρώπους να συγκεντρώνονται για να ρίξουν και να αλείψουν ο ένας τον άλλον με gulal ή χρωματιστές σκόνες. Η γιορτή κατορθώνει εδώ και χρόνια να αιχμαλωτίζει τις καρδιές και τα μυαλά σε όλο τον κόσμο, ξεπερνώντας τα πολιτισμικά σύνορα και αποτελώντας σύμβολο ενότητας και ευθυμίας.

Όπως συμβαίνει με πολλές ινδουιστικές γιορτές, υπάρχουν περισσότερες από μία αφηγήσεις που εξηγούν τον συμβολισμό του Holi. Ωστόσο, ένας από τους σημαντικότερους μύθους που συνδέονται με το Holi είναι η ιστορία του Prahlada και της Holika. Όταν ο γιος του βασιλιά δαίμονα Hiranyakashipu, Prahlad, επέμεινε να λατρεύει τον Κύριο Vishnu – αρχαία θεότητα της Ινδίας και θεός της Διατήρησης – ο Hiranyakashipu έδωσε εντολή στην αδελφή του, Holika, να σκοτώσει τον Prahlad. Η Holika, η οποία ήταν ανθεκτική στη φωτιά, έβαλε το αγόρι να καθίσει στα γόνατά της, πάνω σε μια πυρά. Οι θεατές είδαν έκπληκτοι, ωστόσο, ότι η αφοσίωση του Prahlad στον Κύριο Vishnu τον έσωσε, ενώ η Holika κάηκε μέχρι θανάτου. Αυτός ο θρίαμβος της δικαιοσύνης επί της κακίας αποτελεί την ουσία του Holi, που τιμά τη νίκη του καλού επί του κακού.

Η πρώτη νύχτα της γιορτής, γνωστή ως Holika Dahan, περιλαμβάνει το άναμμα φωτιάς και τη ρίψη τροφής, όπως δημητριακά. Ως αναπαράσταση του θανάτου της μυθικής δαιμόνισσας Holika, η τελετουργία αυτή σηματοδοτεί το τέλος του χειμώνα και την ανατροπή του κακού. Την επόμενη ημέρα, το Rangwali Holi, οι άνθρωποι βγαίνουν στους δρόμους για να ανταλλάξουν χρώματα. Στο τελευταίο μέρος αυτής της γιορτής, το βράδυ, αφού ξεπλύνουν τα χρώματα και φορέσουν καθαρά ρούχα, οι άνθρωποι συγκεντρώνονται με την οικογένεια και τους φίλους τους για να φάνε παραδοσιακά πιάτα, όπως το gujiya (ένα γλυκό τηγανητό ζυμαρικό της Βόρειας Ινδίας). Όπως το Diwali (η “γιορτή των φώτων” όπως είναι συχνά γνωστή) και το ινδουιστικό νέο έτος, το Holi γιορτάζεται ακόμα και από την ινδουιστική διασπορά στο Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ, τα Φίτζι, τον Μαυρίκιο και αλλού, ενώ πολλοί οργανισμοί ναών φιλοξενούν το Holi στους χώρους τους.

Χρώματα και ενότητα

Η ημερομηνία του Holi ποικίλλει ανάλογα με το σεληνιακό ημερολόγιο, αλλά η γιορτή πραγματοποιείται συχνά τον Φεβρουάριο ή τον Μάρτιο. Το 2024, γιορτάζεται στις 25 Μαρτίου. Κατά τη διάρκεια εκείνων των ημερών οι δρόμοι, αλλά και οι άνθρωποι γεμίζουν χρώματα, καθώς αυτό είναι και το σήμα κατατεθέν της γιορτής.

Στο επίκεντρο λοιπόν των εορτασμών βρίσκεται η παράδοση των «σύννεφων του χρώματος», όπου οι συμμετέχοντες πασαλείβουν ο ένας τον άλλον με gulal (χρωματιστή σκόνη) και βρέχουν ο ένας τον άλλον με χρωματιστό νερό. Αυτές οι ζωηρές χρωστικές ουσίες όμως, έχουν και μια συμβολική σημασία πέρα από την αισθητική τους γοητεία. Αντιπροσωπεύουν τη ζωντάνια της ζωής, την ομορφιά της ποικιλομορφίας και τη χαρά της ενότητας. Στο στιγμιαίο χάος των χρωμάτων που στροβιλίζονται, οι κοινωνικοί κανόνες και οι διαφορές κάστας, θρησκείας και κατάστασης ξεχνιούνται στιγμιαία, ενισχύοντας την αίσθηση της ισότητας και της αρμονίας.

Πιο συγκεκριμένα οι χρωματιστές σκόνες είναι συνήθως κόκκινες, κίτρινες και πράσινες, αντιπροσωπεύοντας τα χρώματα της άνοιξης, αλλά το καθένα από αυτά έχει και μια ιδιαίτερη σημασία. Χαρακτηριστικά, το κόκκινο, το οποίο χρησιμοποιείται ευρέως σε γιορτές γάμου, είναι το χρώμα της γονιμότητας, το κίτρινο θεωρείται ευοίωνο χρώμα, ενώ το πράσινο συμβολίζει τα νέα ξεκινήματα. Παραδοσιακά, οι χρωματιστές αυτές σκόνες που χρησιμοποιούνται στους εορτασμούς Holi αλείφονται με τα χέρια ή μπαίνουν σε μπαλόνια γεμάτα νερό ή pichkaris (νεροπίστολα) για να διασκορπιστούν.

Τα τελευταία χρόνια, έχουν καταβληθεί προσπάθειες για την προώθηση φιλικών προς το περιβάλλον εορτασμών με τη χρήση φυσικών και οργανικών χρωμάτων που προέρχονται από λουλούδια και βότανα, ελαχιστοποιώντας έτσι τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Αυτή η στροφή προς τη βιωσιμότητα υπογραμμίζει την προσαρμοστικότητα και τη συνάφεια του φεστιβάλ σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο.

Πέρα όμως από την πολιτιστική και θρησκευτική της σημασία, η γιορτή Holi έχει ξεπεράσει τα σύνορα και έχει γίνει ένα παγκόσμιο φαινόμενο, που γιορτάζεται με ενθουσιασμό σε διάφορα μέρη του κόσμου. Από τους πολυσύχναστους δρόμους της Ινδίας μέχρι τις ζωντανές συγκεντρώσεις σε πόλεις σε όλο τον κόσμο, το Holi ξεπερνά τα εμπόδια της εθνικότητας και της εθνικότητας, ενώνοντας τους ανθρώπους σε μια κοινή εμπειρία χαράς και ενθουσιασμού.