Ο 70χρονος αρχιτέκτονας Σωτήρης Τζήμας είναι ο άνθρωπος που πέρασε μία ζωή μέσα σε εκκλησίες, μοναστήρια αλλά και τζαμιά, τοποθετώντας προσεκτικά τη μία πέτρα πάνω στην άλλη κι ανακατεύοντας υλικά του παρελθόντος προκειμένου να αναστηλωθούν με πλήρη σεβασμό και χωρίς παρεμβάσεις πάνω από 100 θρησκευτικά μνημεία σε όλη τη χώρα.
Οι αναστηλώσεις έγιναν κυρίως σε Μετέωρα, Άγιον Όρος, Κρήτη, Βόρεια Ελλάδα, Ήπειρο, Θεσσαλία και Στερεά Ελλάδα.
Ο αρχιτέκτονας και συντηρητής μνημείων Σωτήρης Τζήμας, με καταγωγή από τα Τρίκαλα, εδώ και 40 χρόνια αναστήλωσε δεκάδες θρησκευτικά μνημεία. Είναι χαρακτηριστικό πως δώδεκα εξ αυτών σε Άγραφα, Πίνδο και Όλυμπο, στα οποία εργάστηκε με στόχο να μπορέσουν να «αναγεννηθούν», είχαν ανατιναχθεί από τους Γερμανούς κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
«Ο αρχιτέκτονας πρέπει να διαβάζει τα μνημεία και τα διατηρητέα κτίρια, να καταλαβαίνει πώς χτίστηκαν, τον τρόπο με τον οποίο χτίστηκαν, να προσπαθεί να προσομοιώσει. Να μην πιάνει το μολύβι για να σχεδιάσει καινούργια πράγματα. Το μνημείο από μόνο του διδάσκει, μιλάει και εάν ξέρεις να το διαβάσεις το κάνεις σωστά…», είπε σε συνέντευξή του στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων (ΑΠΕ – ΜΠΕ).
Αυτό το διάστημα, ο 70χρονος κ. Τζήμας εργάζεται στην αναστήλωση της δυτικής πτέρυγας του παλιού μοναστηριού του Αγίου Διονυσίου εν Ολύμπω. Σε αυτή τη δυτική πτέρυγα ήταν το κωδωνοστάσιο και το ηγουμενείο, τα οποία όμως καταστράφηκαν από τα εκρηκτικά που τοποθέτησαν οι Γερμανοί το 1943 στο χώρο ανατινάζοντάς τον. «Είναι ένα εξαιρετικά δύσκολο έργο λόγω της πολυπλοκότητάς του. Έχει πολλά τόξα, πολλούς θόλους και δεν έχει πρόσβαση για τη μεταφορά των υλικών. Όλα πρέπει να κουβαληθούν με το χέρι και σε απόσταση πάνω από 50 μέτρα», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Προσθέτει δε πως «οι παλιοί επειδή είχαν φωτισμένη γνώση αιώνων τούς ήταν εύκολο το έργο της αναστήλωσης. Σήμερα δεν υπάρχει εκπαιδευμένο προσωπικό και είναι πιο δύσκολο. Εγώ στάθηκα τυχερός καθώς τα πρώτα χρόνια της καριέρας μου βρήκα την τελευταία γενιά ανθρώπων που ήξεραν να φτιάξουν θόλους, να κάνουν σταυροθόλια, να κάνουν κάθε μορφής τρούλο. Κι έτσι, εκπαιδεύω εγώ το προσωπικό και καταφέρνουμε να κάνουμε τη σειρά των ξυλοτύπων που είναι απαραίτητοι για να στήσουμε το αρχιτεκτονικό πλαίσιο».
H ιδιαιτερότητα ενός τζαμιού
Η αποκατάσταση της Ιεράς Μονής του Αγίου Στεφάνου στα Μετέωρα είναι το έργο που ξεχωρίζει ο κ. Τζήμας και εξηγεί τους λόγους: «Εκεί έγινε ολοκληρωμένη αναστήλωση. Ξεκίνησε από το μηδέν με πλήρη σεβασμό, χωρίς επεμβάσεις και παρεμβάσεις. Έγινε καθαρά επιστημονική δουλειά και θαυμάζεται περισσότερο απ’ όλες».
Ωστόσο χρειάστηκε να βάλει το «χεράκι» του για να αποκατασταθούν φθορές και ζημιές σε μνημεία με ακόμη μεγαλύτερη ιστορία σε βάθος χρόνου. Ένα εξ αυτών στη Μονή Βυτουμά Τρικάλων, που ασχολήθηκε μ’ ένα πρόπυλο του 1054 μ.Χ., αλλά και στην αναστήλωση του Ιερού Ναού Πόρτα Παναγιάς του 1283, που βρίσκεται στην Πύλη Τρικάλων και είναι ο τόπος γέννησης του αρχιτέκτονα.
Όσο για τις αναστηλώσεις τζαμιών αναφέρει πως η μόνη διαφορά από τις εκκλησίες είναι το μέγεθος τους που είναι σαφώς μεγαλύτερο αφού «η τεχνική κατά τ’ άλλα είναι η ίδια».
Στον αντίποδα, η πιο δύσκολη εργασία που κλήθηκε να εκτελέσει ήταν η αναδόμηση του κωδωνοστάσιο στην Ιερά Μονή Μεγάλου Μετεώρου, όπου μέχρι να τελειώσει από την αγωνία υπέστη έμφραγμα. «Πήγα στα Μετέωρα για μία εβδομάδα και έμεινα 30 χρόνια», συμπληρώνει, αναφέροντας αρκετά ακόμη έργα που έκανε στην ίδια περιοχή.
«Προσπαθούμε σε όλα τα θρησκευτικά μνημεία και τα διατηρητέα να χτίζουμε με τον τρόπο που έχτιζαν οι προπάτορες, δηλαδή ασβέστη, άμμο, θηραϊκή γη ή τριμμένο κεραμίδι. Η μόνη προσθήκη που γίνεται είναι ελάχιστη ποσότητα λευκού τσιμέντου. Προσομοιάζουν οι αντοχές, οι συμπεριφορές τους. Άλλωστε, προηγείται ανάλυση χημική από πανεπιστημιακό κέντρο και μας δίνουν τις συνθέσεις των υλικών. Παίρνουν δείγματα, να αναλύουν και μετά μας προτείνουν για τις τσιμεντενέσεις, τα αρμολογήματα και τα χτισίματα», συμπληρώνει ο κ. Τζήμας.
«Χρέος μας να αναστηλώσουμε το παλιό Μοναστήρι του Αγ. Διονυσίου»
Την ώρα που ο αρχιτέκτονας από τα Τρίκαλα, μαζί με το συνεργείο του, εργάζεται στο παλιό μοναστήρι στον Όλυμπο, οι μοναχοί της Ιεράς Μονής Αγίου Διονυσίου εν Ολύμπω επιβλέπουν την πρόοδο των εργασιών στη δυτική πτέρυγα. «Είχαν μείνει μόνο τα ερείπια μετά την καταστροφή από τους Γερμανούς και από το 1990 ξεκινήσαμε την αναστήλωση της Μονής. Πρώτα αναστηλώθηκε το καθολικό, δηλαδή ο κεντρικός ναός του μοναστηρίου, έπειτα έγιναν κάποιες εργασίες στερεώσεως σε όλες τις πτέρυγες. Μετά αναστηλώθηκε η νότια πτέρυγα και τώρα κάνουμε εργασίες στη δυτική πτέρυγα», πρόσθεσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο ιερομόναχος Σιλουανός.
Μάλιστα, χαρακτήρισε πολύ σημαντικό να ολοκληρωθούν το συντομότερο οι εργασίες καθώς για τους μοναχούς αποτελεί χρέος η αναστήλωση του μοναστηριού, «το οποίο δεν καταστράφηκε από τη φθορά του χρόνου αλλά από βίαιη καταστροφή και από την άλλη είναι μία ανάγκη να είμαστε στο χώρο που έζησε ο Άγιος Διονύσιος. Το το μοναστήρι επί περίπου 500 χρόνια είχε συνεχώς ζωή. Ποτέ δεν έμεινε χωρίς μοναχούς».
