H έκπτωση των γνωστικών λειτουργιών εξαιτίας της νόσου Αλτσχάιμερ μπορεί να ξεκινήσει ακόμη και 15 ή 20 χρόνια νωρίτερα και οι αλλαγές που προκαλούνται στον εγκέφαλο, μπορούν να αποτυπωθούν στα επίπεδα συγκεκριμένων βιοδεικτών του εγκεφαλονωτιαίου υγρού.
Οι αλλαγές στους βιοδείκτες όπως τα επίπεδα του αμυλοειδούς-βήτα (Αβ), του ολικού ταυ, του φωσφορυλιωμένου ταυ 181 και της ελαφράς αλυσίδας των νευροϊνωμάτων (NfL) αποτελούν δείκτες για τη νόσο Αλτσχάιμερ πριν αυτή εκδηλωθεί κλινικά. Οι δείκτες αυτοί καθίστανται παθολογικοί διαδοχικά, και όχι ταυτόχρονα.
Μελέτες έχουν επιβεβαιώσει τη διαδοχική εμφάνιση αλλαγών στους βιοδείκτες του εγκεφαλονωτιαίου υγρού σε άτομα με αυτοσωμική επικρατούσα νόσο Αλτσχάιμερ, η οποία όμως αντιπροσωπεύει μόνο ένα μικρό ποσοστό των περιπτώσεων της νόσου. Οι μελέτες αυτές συνήθως χρησιμοποιούν εκτιμήσεις για τον αριθμό των ετών που έχουν περάσει πριν την έναρξη των συμπτωμάτων της νόσου, προκειμένου να καθορίσουν το χρονοδιάγραμμα των αλλαγών των βιοδεικτών.
Κινέζοι ερευνητές, κυρίως από το νοσοκομείο Ξουανγού του Πεκίνου εκπόνησαν μια πολυκεντρική, μελέτη για τον έλεγχο των βιοδεικτών της νόσου του Αλτσχάιμερ σε γνωστικά φυσιολογικούς συμμετέχοντες που εγγράφηκαν στη Μελέτη Γνωστικής και Γήρανσης της Κίνας από τον Ιανουάριο του 2000 έως τον Δεκέμβριο του 2020. Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο New England Journal of Medicine.
Μια υποομάδα αυτών των συμμετεχόντων υποβλήθηκε σε έλεγχο εγκεφαλονωτιαίου υγρού, γνωστικές αξιολογήσεις και απεικόνιση εγκεφάλου ανά τακτά χρονικά διαστήματα 2-3 ετών. Συνολικά 648 συμμετέχοντες στους οποίους αναπτύχθηκε η νόσος Αλτσχάιμερ αντιστοιχήθηκαν με άλλους 648 συμμετέχοντες που είχαν φυσιολογική γνωστική λειτουργία και έγινε σύγκριση στους δείκτες, τις γνωστικές εξετάσεις και τις απεικονίσεις εγκεφάλου των δύο ομάδων.
Αποτελέσματα στους βιοδείκτες
Η διάμεση παρακολούθηση ήταν 19,9 έτη.
Οι βιοδείκτες εγκεφαλονωτιαίου υγρού και οι εξετάσεις απεικόνισης στην ομάδα με νόσο Αλτσχάιμερ διέφεραν από εκείνους της γνωστικά φυσιολογικής ομάδας για αρκετά χρόνια πριν από τη διάγνωση και συγκεκριμένα:
- Το αμυλοειδές-βήτα (Αβ), 18 έτη,
- η αναλογία Αβ προς Αβ, 14 έτη,
- η φωσφορυλιωμένη ταυ 181, 11 έτη,
- Το ολικό ταυ, 10 έτη,
- Η ελαφρά αλυσίδα νευρώνων, 9 έτη
- ο όγκος ιππόκαμπου, 8 χρόνια και
- η γνωστική έκπτωση, 6 χρόνια.
Καθώς η γνωστική εξασθένηση προχωρούσε, οι αλλαγές στα επίπεδα βιοδεικτών εγκεφαλονωτιαίου υγρού στην ομάδα της νόσου του Αλτσχάιμερ αρχικά επιταχύνθηκαν και στη συνέχεια επιβραδύνθηκαν.
Καταλήγοντας, οι ερευνητές επεσήμαναν ότι σε συμφωνία με τα αποτελέσματα από προηγούμενες μελέτες της σποραδικής νόσου Αλτσχάιμερ, τα αποτελέσματα της τρέχουσας μελέτης δείχνουν μια εμφανή επιταχυνόμενη αλλαγή στις συγκεντρώσεις των βιοδεικτών του εγκεφαλονωτιαίου υγρού, η οποία όμως επιβραδύνεται μέχρι τη στιγμή της διάγνωσης της νόσου Alzheimer. Διερεύνησαν τη σχέση στους ρυθμούς μεταβολής των βιοδεικτών σε σχέση με τη γνωστική λειτουργία και διαπίστωσαν ότι η πιο γρήγορη αλλαγή συμβαίνει σε άτομα που έχουν βαθμολογία στο Μini Mental State Examination (MMSE) που κατηγοριοποιεί τη βαρύτητα της νόσου Αλτσχάιμερ, μεταξύ 25 -27, βαθμολογία που ορίζει ως ήπια τη γνωστική διαταραχή.
Προικισμένοι υπερήλικες
Τα δυνατά σημεία αυτής της μελέτης περιλαμβάνουν την προοπτική και πολυκεντρική φύση της, το σχετικά μεγάλο δείγμα, τον μεγάλο χρόνο παρακολούθησης και τις επαναλαμβανόμενες αξιολογήσεις εγκεφαλονωτιαίου υγρού και απεικόνισης.
Ωστόσο, επισημαίνουν ότι η μελέτη έχει κάποιες αδυναμίες. Οι συμμετέχοντες ήταν Κινέζοι Χαν και επομένως τα αποτελέσματα μπορεί να μην μπορούν να επεκταθούν σε άλλους πληθυσμούς. Ο αποκλεισμός συμμετεχόντων με μικρότερη παρακολούθηση μπορεί να έχει οδηγήσει στη μελέτη μιας ομάδας «υπερ-ηλικιωμένων», προικισμένων με ανώτερη μόρφωση, καλύτερη κατάσταση υγείας και μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση για την υγεία τους σε σχέση με άτομα που δεν συμπεριελήφθησαν στη μελέτη.
