Σημαντικό είναι το ποσοστό επίλυσης των εργατικών διαφορών βίας και παρενόχλησης στον χώρο εργασίας. Αυτό προκύπτει από τα πρόσφατα στοιχεία της έκθεσης πεπραγμένων του αρμόδιου τμήματος της Ανεξάρτητης Αρχής Επιθεώρησης Εργασίας για το 2024. Ειδικότερα, σύμφωνα με την έκθεση, το υψηλό ποσοστό επίλυσης αυτών των υποθέσεων οφείλεται στην αποτελεσματική διαμεσολάβηση των Επιθεωρητών Εργασιακών Σχέσεων, καθώς και στην αξιοποίηση του ισχύοντος προστατευτικού νομοθετικού και κανονιστικού πλαισίου. Στο πλαίσιο αυτό, στους επιδιωκόμενους στόχους του 2025 συγκαταλέγεται η υλοποίηση εκστρατειών ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και κινητοποίησης των πολιτών και όλων των εμπλεκόμενων φορέων αναφορικά με τα τρέχοντα και ευαίσθητα ζητήματα της βίας και παρενόχλησης στην εργασία.
Τα στοιχεία της επιθεώρησης εργασίας
Όπως σημειώνεται χαρακτηριστικά από την προϊσταμένη του αυτοτελούς τμήματος για την παρακολούθηση της βίας & παρενόχλησης στην εργασία, Γεωργία Βαζάκη, «απώτερος στόχος όλων των δράσεων ευαισθητοποίησης αποτελεί η διασφάλιση της πλήρους, επίκαιρης και έγκυρης ενημέρωσης, που θα καταστήσει σαφές στο σύνολο του κόσμου της εργασίας ότι αποτελεί μονόδρομο η επίδειξη μηδενικής ανοχής σε βίαιες και παρενοχλητικές συμπεριφορές, που εκδηλώνονται κατά τη διάρκεια της εργασίας είτε συνδέονται με αυτήν είτε προκύπτουν από αυτήν.
Με αυτόν τον τρόπο και τη συστράτευση όλων των εμπλεκόμενων μερών και συναρμόδιων φορέων προς αυτή την κατεύθυνση, μπορεί να γίνει ολοένα και περισσότερο πραγματικότητα η αύξηση της ορατότητας απέναντι σε κάθε είδους βίαιες και παρενοχλητικές συμπεριφορές, που όχι μόνο δυναμιτίζουν την εργασιακή ειρήνη και ασφάλεια, αλλά αποτελούν και πλήγμα στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια».
«Το πρώτο βασικό βήμα για την αποτελεσματική πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου είναι ο εντοπισμός του, η διαφώτιση και η δέουσα ευαισθητοποίηση για την αλλαγή της εργασιακής κουλτούρας προς ένα εργασιακό περιβάλλον, στο οποίο δεν θα είναι ανεκτή και αποδεκτή καμία τέτοιου είδους συμπεριφορά», επισημαίνει ακόμα η κα Βαζάκη.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, οι καταγγελίες περιστατικών βίας και παρενόχλησης στην εργασία καταγράφουν ετήσια αύξηση της τάξης του 39%. Η μεγάλη πλειονότητα (88%) των καταγγελιών αφορά σε περιστατικά βίας (λεκτικής και σωματικής) και παρενόχλησης (ηθικής και ψυχολογικής) και το 12% σε σεξουαλική παρενόχληση, υπογραμμίζοντας τη διαχρονική́ τάση υποδήλωσης αυτών, εξαιτίας της ιδιαιτερότητας και της δυσκολίας ως προς την απόδειξή τους. Εντούτοις, εντός του 2024, σημειώθηκε υπερτριπλασιασμός των υποθέσεων σεξουαλικής παρενόχλησης, καθώς από 12 το 2023 έφτασαν τις 38.
Όπως διαπιστώνεται στην έκθεση, παρά τη ραγδαία αύξηση στην υποβολή των σχετικών καταγγελιών τα τρία τελευταία έτη (αύξηση 110% από το 2022 έως το 2024), το ποσοστό επιλύσεων αυτών παραμένει σταθερά σε υψηλό επίπεδο, ενώ εξίσου αισιόδοξο προβάλλει το γεγονός ότι, ταυτόχρονα, η ψαλίδα μεταξύ επιλύσεων και συστάσεως προσφυγής στα δικαστήρια έχει μειωθεί αισθητά μεταξύ των ετών 2023 και 2024 σε οκτώ ποσοστιαίες μονάδες (το 47% «δικαστήρια» του 2023 μειώθηκε στο 39%, ενώ αντίστοιχα οι επιλύσεις διατηρούνται σταθερά σε ποσοστό 31% με 32%, το οποίο δύναται να αυξάνεται και με μέρος των ματαιωμένων, που υποκρύπτουν επίλυση, αλλά και των ευρισκομένων ακόμη σε εξέλιξη υποθέσεων.
Συγκεκριμένα, τα αποτελέσματα της επέμβασης των κατά τόπο αρμοδίων Υπηρεσιών Επιθεώρησης Εργασιακών Σχέσεων στο σύνολο των 318 υποβληθέντων καταγγελιών-εργατικών διαφορών αποτυπώνονται ως εξής:
Α) Επίλυση-Συμφιλίωση
Συνολικά 99 υποθέσεις έχουν επιλυθεί με τη λήψη των πρόσφορων και ανάλογων μέτρων κατά τον Ν. 4808/2021 (άρθρα 12, παρ. 2 & 19 παρ. 3), κατόπιν των σχετικών συστάσεων συμμόρφωσης στις επιχειρήσεις και σχετική παρακολούθηση ως προς την εφαρμογή αυτών από τους αρμόδιους για τη διεξαγωγή τους Προϊσταμένους Επιθεώρησης Εργασιακών Σχέσεων, ήτοι ποσοστό 31%.
Βέβαια, 43 εκ των σχετικών τελευταίων υποθέσεων του έτους 2024 βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη για διάφορους νόμιμους λόγους, οπότε και πολύ πιθανόν προβλέπεται αυτό το 13% ποσοστό των εν εξελίξει ευρισκόμενων υποθέσεων να ενισχύσει τελικά το ποσοστό των επιλυμένων εργατικών διαφορών βίας και παρενόχλησης.
Όπως επισημαίνεται στην έκθεση, «το αυξημένο αυτό ποσοστό εξωδικαστικής επίλυσης αυτών των ιδιαίτερα δυσδιάκριτων και δυσαπόδεικτων υποθέσεων αποτυπώνει για ένα ακόμα έτος τον ιδιαίτερο ζήλο που επιδεικνύεται από τους αρμόδιους Επιθεωρητές Εργασιακών Σχέσεων, οι οποίοι, κατά τη διαχείριση των σχετικών υποθέσεων, αξιοποιούν το σύνολο του ισχύοντος προστατευτικού νομοθετικού και κανονιστικού πλαισίου.
Με τον τρόπο αυτό, αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά τα καταγγελθέντα περιστατικά βίας και παρενόχλησης στην εργασία κατά το καίριο αυτό εξωδικαστικό στάδιο εις όφελος όλων των εμπλεκόμενων μερών, εργαζομένων και εργοδοτών, αλλά και πάνω από όλα της εμπέδωσης της εργασιακής ειρήνης και δημιουργίας της πλέον σημαντικής νοοτροπίας όλων για πρόληψη και αποφυγή κλιμάκωσης κάθε μορφής βίας και παρενόχλησης στην εργασία.
Το ποσοστό των επιλυμένων εργατικών διαφορών αποτελεί επιπλέον ενθαρρυντικό σημάδι για το γεγονός ότι “εσωκλείει” τόσο την ανάληψη ευθύνης όσο και τη συμμόρφωση, απαραίτητοι και οι δύο παράγοντες για την επιδιωκόμενη αλλαγή εργασιακής κουλτούρας προς την κατεύθυνση της επίδειξης ουσιαστικής μηδενικής ανοχής στις βίαιες και παρενοχλητικές συμπεριφορές στον κόσμο της εργασίας».
Β) Ματαίωση
Επίσης, έχουν ματαιωθεί 21 υποθέσεις (ποσοστό 7%) είτε λόγω μη παράστασης κατά την ορισθείσα συζήτηση των καταγγελλόντων προσώπων είτε λόγω γραπτής σχετικής ανακλητικής δήλωσης των τελευταίων, ιδίως όταν επήλθε μεταξύ των μερών επίλυση, ενόψει και της προγραμματισμένης συζήτησης ενώπιον των υπηρεσιών της Επιθεώρησης Εργασίας είτε διότι, κατά τη συζήτηση, δεν αναλύθηκαν περαιτέρω συγκεκριμένα περιστατικά βίας και παρενόχλησης, ώστε να μπορούν να υπαχθούν στην ειδική διαδικασία του άρθρου 18 του Ν. 4808/2021.
Γ) Σύσταση προσφυγής στα δικαστήρια
Σε 124 υποθέσεις (ποσοστό 39%) έχει καταγραφεί από τον διεξάγοντα τη διαδικασία Επιθεωρητή Εργασιακών Σχέσεων αιτιολογημένη γνώμη σύστασης προσφυγής στα αρμόδια δικαστήρια αφενός μεν εξαιτίας αντικρουόμενων ισχυρισμών επί αμφισβητούμενων πραγματικών και νομικών ζητημάτων, που χρήζουν δικαστικής εκτιμήσεως αφετέρου δε επειδή δεν κατέστη εφικτό να αξιοποιηθεί ο δικονομικός κανόνας της αντιστροφής του βάρους απόδειξης, καθώς τα ελλιπή στοιχεία περί των καταγγελλομένων δεν ήταν ικανά να θεμελιώσουν την απαιτούμενη αρχή απόδειξης και, έτσι, ήταν αναπόφευκτη η σύσταση προσφυγής στα αρμόδια δικαστήρια.
Δ) Διοικητικές κυρώσεις
Τέλος, σε 31 υποθέσεις επιβλήθηκαν, με βάση το ισχύον κανονιστικό πλαίσιο, κυρώσεις συνολικού ποσού 57.600 ευρώ.
Πού καταγράφονται περισσότερες καταγγελίες
Και το 2024 την πρώτη θέση στις καταγγελίες για εν γένει περιστατικά βίας και παρενόχλησης στην εργασία κατείχαν επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στους κλάδους του χονδρικού και λιανικού εμπορίου σε ποσοστό 28%. Ακολούθησαν με 26% αυτές των ξενοδοχείων και της εστίασης, οι οποίες καλύπτουν σε μεγάλο βαθμό το φάσμα των υπηρεσιών που παρέχονται στον τουρισμό. Έπονται με πολύ μικρότερα ποσοστά οι κλάδοι υγείας, βιομηχανίας τροφίμων, υπηρεσιών φύλαξης, καθαρισμού και άλλοι. Για πρώτη φορά, στην έκθεση καταγράφονται ποιοτικά δεδομένα, βάσει του μεγέθους των επιχειρήσεων, που καταγγέλλονται στις υπηρεσίες της Επιθεώρησης Εργασίας για εκδήλωση περιστατικών βίας και παρενόχλησης στους χώρους εργασίας τους.
Διευκρινίζεται ότι ως μέγεθος της επιχείρησης νοείται ο αριθμός των απασχολούμενων μόνο στον ελεγχόμενο τόπο εργασίας (έδρα, υποκατάστημα, παράρτημα κ.λπ.) και, σύμφωνα με αυτό το κριτήριο, οι επιχειρήσεις κατατάσσονται σε μικρές (1-10 απασχολούμενοι), μεσαίες (11-50 απασχολούμενοι), μεγάλες Α’ (51-150 απασχολούμενοι), Μεγάλες Β΄ (151-250 απασχολούμενοι) και Μεγάλες Γ΄ (251 και άνω απασχολούμενοι).
Σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης, «περισσότερα περιστατικά βίας και παρενόχλησης σε ποσοστό 42% παρουσιάζονται στις μικρές επιχειρήσεις, όπου ο εκ φύσεως πιο “οικογενειακός” χαρακτήρας τους πιθανόν επιτείνει τα σχετικά ζητήματα συμπεριφορών προς τους απασχολούμενους, ενώ, μαζί με τις μεσαίες επιχειρήσεις, όπου εμφανίζονται σε ποσοστό 25% προβλήματα βίαιων και παρενοχλητικών συμπεριφορών, κρατούν την πρώτη θέση στις σχετικές καταγγελίες. Ακολουθούν με 18% οι μεγάλες επιχειρήσεις, που απασχολούν από 250 και άνω εργαζόμενους, προφανώς λόγω και του μεγάλου πλήθους των συναναστρεφόμενων συναδέλφων, υπευθύνων και εργοδοτών, ενώ έπονται οι πιο μικρές από τις μεγάλες, όπου απασχολούνται από 51 έως 150 άτομα σε ποσοστό 12%.
Όπως προκύπτει, οι μεγάλες επιχειρήσεις της μεσαίας τάξεως των 151-250 ατόμων φαίνεται να έχουν επιτύχει σε μεγάλο βαθμό την απαιτούμενη αλλαγή της εργασιακής κουλτούρας προς την επίδειξη μηδενικής ανοχής στις βίαιες και παρενοχλητικές συμπεριφορές, καθώς μόνο σε ποσοστό 3% απασχόλησαν εντός του 2024 τις Υπηρεσίες της Επιθεώρησης Εργασίας».
Ηλικιακές ομάδες καταγγελλόντων προσώπων
Ακόμη, για πρώτη φορά, στην ετήσια έκθεση παρουσιάζονται ποιοτικά δεδομένα των ηλικιακών ομάδων των προσφευγόντων στις Υπηρεσίες της Επιθεώρησης Εργασίας. Η ηλικιακή κατηγορία, ανεξαρτήτως φύλου, που καταγγέλλει περισσότερο βίαιες και παρενοχλητικές συμπεριφορές στην εργασία, είναι εκείνη των 45-64 ετών σε ποσοστό 48% και ακολουθούν με 27% οι ηλικίες 35-44 ετών και σε πολύ μικρότερα ποσοστά έπονται οι απασχολούμενοι 25-34 ετών (14%), 18-24 (10%) και μόλις 1% οι 65 ετών και άνω.
