Τη σπαζοκεφαλιά των τιμολογίων εν μέσου θέρους και διακοπών καλούνται να λύσουν οι καταναλωτές για να αντιμετωπίσουν τις μεγάλες αυξήσεις στην αγορά ηλεκτρισμού που υπαγορεύουν οι διεθνείς συγκυρίες αλλά και ενδογενείς παράγοντες.
Ο Ιούνιος έσπασε τον «κώδικα» των χαμηλών τιμών παρουσιάζοντας για πρώτη φορά από τις αρχές του έτους πέντε ιδιώτες προμηθευτές με χρεώσεις πάνω από τα 160 ευρώ την μεγαβατώρα (άνω των 16 λεπτών ανά κιλοβατώρα). Τα τιμολόγια αυτά, μεγαλώνουν την απόσταση κατά 30% από τον market maker της αγοράς, την ΔΕΗ, που διατήρησε την χαμηλότερη κιλοβατώρα (11,8 λεπτά έως 500 κιλοβατώρες), με έκπτωση 38% και ακολούθησε η Φυσικό Αέριο με 12,8 λεπτά την κιλοβατώρα.
Τους αλγόριθμους των χρεώσεων για τον Μάιο επηρέασε το αιφνίδιο ανοδικό ξέσπασμα της χονδρεμπορικής τιμής κατά 35%, το οποίο συνδιαμόρφωσαν η χαμηλότερη συμμετοχή των ΑΠΕ στο μείγμα της ηλεκτροπαραγωγής στην χώρα μας αλλά και η σημαντική αύξηση των χρηματιστηριακών τιμών του φυσικού αερίου (ΤΤF) που έφτασε τα 38 ευρώ η μεγαβατώρα.
Η εκτίμηση που υπάρχει είναι ότι όσο οι καύσωνες θα διατηρούν σε υψηλά επίπεδα την θερμοκρασία και η ζήτηση για ηλεκτρισμό θα αυξάνεται λόγω κλιματιστικών, η πορεία των τιμών θα διατηρηθεί σε υψηλά επίπεδα και τον Ιούλιο αλλά και τον Αύγουστο.
Νέα καπέλα
Πέρα όμως από τους ορατούς κινδύνους στο ηλεκτρικό ρεύμα που πιέζουν τις τιμές, υπάρχουν και ορισμένα αφανή κόστη άμεσα συνυφασμένα με ιδιαιτερότητες και στρεβλώσεις της εγχώριας αγοράς ηλεκτρισμού που δείχνουν το δρόμο για νέα «καπέλα» στους λογαριασμούς ρεύματος με πιο μόνιμο χαρακτήρα. Η αύξηση του ειδικού τέλους για τις ΑΠΕ (ΕΤΜΕΑΡ) που πληρώνουν όλοι οι καταναλωτές μέσω των λογαριασμών ρεύματος, οι τεχνικές απώλειες του δικτύου αλλά και οι ρευματοκλοπές που παρότι περιορίζονται συνεχίζουν να ταλαιπωρούν τα δίκτυα και να επιβαρύνουν τους λογαριασμούς αποτελούν μια ακόμη πηγή ανατιμήσεων για το ηλεκτρικό ρεύμα που έρχεται να προστεθεί στην αβεβαιότητα και την αστάθεια των τιμών.
Η αύξηση του ΕΤΜΕΑΡ προκρίνεται ως η πιο πιθανή λύση για να αντιμετωπιστεί η μαύρη τρύπα του Ειδικού Λογαριασμού των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΕΛΑΠΕ) η οποία σύμφωνα με το τελευταίο τριμηνιαίο δελτίο του ΔΑΠΕΕΠ θα κλείσει το 2024 με έλλειμμα περίπου 450 εκατ. ευρώ. Αν συνυπολογιστεί το πρόσθετο έσοδο ΕΤΜΕΑΡ για την υπαγωγή δικαιούχων σε καθεστώς μειωμένων χρεώσεων για τα έτη 2019-2021, το έλλειμμα υποχωρεί στα 232,56 εκατ. ευρώ.
Το έλλειμμα διογκώθηκε κατά την περίοδο της ενεργειακής κρίσης καθώς τα έσοδα του ΕΛΑΠΕ αξιοποιήθηκαν για να «σβήσουν» την φωτιά από το ράλι των τιμών του φυσικού αερίου.
Ο ΕΛΑΠΕ είναι ένας λογαριασμός που χρησιμοποιείται για τις πληρωμές των παραγωγών πράσινης ενέργειας, ο οποίος έχει σαφή (ως προς τη μεθοδολογία υπολογισμού του) και σταθερά προσδιοριζόμενα έσοδα και εκροές και υπόκεινται στους μηχανισμούς της αγοράς και την κυκλικότητά της με αποτέλεσμα άλλοτε να είναι πλεονασματικός και άλλοτε ελλειμματικός, όπως συμβαίνει το τελευταίο διάστημα. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι όταν οι τιμές της χονδρεμπορικής είναι πτωτικές περιορίζονται τα έσοδα των παραγωγών, οι οποίοι επειδή απολαμβάνουν εγγυημένες τιμές θα πρέπει να καλύψουν τις απώλειες των εσόδων από το λογαριασμό του ΕΛΑΠΕ. Επειδή μάλιστα το τελευταίο διάστημα που υπάρχουν μηδενικές ή σχεδόν μηδενικές τιμές στις ΑΠΕ (π.χ 0,03 ευρώ ανά μεγαβατώρα) η λειτουργική ενίσχυση δεν καταργείται (όπως συμβαίνει με τις αρνητικές τιμές για τουλάχιστον 2 ώρες) αυτό επιβαρύνει επιπλέον τον λογαριασμό του ΕΛΑΠΕ.
Το ΕΤΜΕΑΡ, το οποίο εισπράττεται στους λογαριασμούς μέσω των ρυθμιζόμενων χρεώσεων «ψαλιδίστηκε» το 2019 με σκοπό να αντισταθμιστεί με τις αυξήσεις στα τιμολόγια της ΔΕΗ. Σήμερα η χρέωση για τους οικιακούς καταναλωτές ανέρχεται στα 17 ευρώ/μεγαβατώρα από 24 ευρώ που ήταν μέχρι το 2019 προκειμένου η ΔΕΗ να αποφύγει εκείνη την περίοδο τον κίνδυνο κατάρρευσης. Στελέχη της αγοράς όπως ο πρόεδρος του ΔΑΠΕΕΠ και διαχειριστής των ΑΠΕ, κ. Γιάννης Γιαρέντης έχουν ταχθεί υπέρ της αύξησης του ΕΤΜΕΑΡ και της επαναφοράς του στα 24 ευρώ, μια αύξηση που αν τελικά επιστρέψει σε αυτά τα επίπεδα θα ξεπεράσει το 41% και θα επηρεάσει τους λογαριασμούς ρεύματος.
Οριστικές αποφάσεις αναμένονται το επόμενο διάστημα με στόχο την αντιμετώπιση των ελλειμμάτων ώστε να μην διαταραχθούν οι πληρωμές προς τους παραγωγούς ΑΠΕ. Το θέμα παρακολουθεί από κοντά το ΥΠΕΝ αξιολογώντας όλα τα δεδομένα χωρίς να αποκλείεται η λήψη αποφάσεων ακόμη και εντός του καλοκαιριού.
Τεχνικές απώλειες και ρευματοκλοπές
Το ΕΤΜΕΑΡ δεν είναι ο μοναδικός γρίφος των τιμολογίων. Σε πονοκέφαλο για την αγορά μετατρέπονται και οι λεγόμενοι συντελεστές κανονικοποίησης που ενσωματώνονται στο κόστος της προμήθειας και μετακυλίονται στους καταναλωτές. Οι συντελεστές αυτοί περιλαμβάνουν τις τεχνικές απώλειες του δικτύου (δηλαδή τις απώλειες που υπάρχουν στο ρεύμα κατά την μεταφορά του από τα εργοστάσια στο δίκτυο διανομής) και τις ρευματοκλοπές των επιτηδείων που αν και είναι ευθύνη της πολιτείας να ελέγξει, πληρώνουν οι καταναλωτές. Για τις απώλειες αυτές η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (κατόπιν μελέτης του ΔΕΔΔΗΕ) έχει καθορίσει ένα συντελεστή 3,67% για την μέση τάση (εμπορικές επιχειρήσεις κ.α) και 13,57% για την χαμηλή τάση (νοικοκυριά και μικρούς επαγγελματίες) τον οποίο πληρώνουν οι εταιρείες προμήθειας.
Τους προηγούμενους μήνες που οι τιμές του ρεύματος υπήρξαν πτωτικές, τις χαμηλές αυτές τιμές δεν πέρασαν στους πελάτες τους οι πάροχοι, καθώς oι εταιρείες εμφάνισαν σημαντικές επιβαρύνσεις για να καλύψουν τις απώλειες του δικτύου και τις ρευματοκλοπές. Σύμφωνα με τα στοιχεία που ανακοίνωσε πρόσφατα ο ΔΕΔΔΗΕ, τους πρώτους πέντε μήνες του 2024, συγκριτικά με το μέσο όρο για το αντίστοιχο διάστημα πέρσι αλλά και το 2022, οι έλεγχοι ρευματοκλοπών που διενεργήθηκαν ανέρχονται σε 13.000 έναντι 8.000, καταγράφοντας αύξηση 65%. Το σύνολο των διαπιστωμένων ρευματοκλοπών, για τις οποίες μάλιστα καταλογίστηκε η σχετική οφειλή και απεστάλη η επιστολή στον οφειλέτη, είναι αυξημένο κατά 50%, καθώς ανέρχεται σε 6.000 έναντι 4.000 το αντίστοιχο χρονικό διάστημα το 2023 και 2022.
Τα κόστη κανονικοποίησης εμφανίζονται ετεροχρονισμένα για τους προμηθευτές καθώς αρχές του έτους έλαβαν «λογαριασμό» για το συντελεστή κανονικότητας του α΄ εξαμήνου του 2022, ο οποίος έχει αποκλίσεις κατά 3,28% από τον αντίστοιχο εξάμηνο του 2021 που ήταν 1,72%.
Και αυτό όπως τονίζουν οι εταιρείες δημιουργεί μεγάλες στρεβλώσεις γιατί ο συντελεστής κανονικότητας του 2022 που θα χρεωθεί 2,5 και πλέον χρόνια μετά θα αυξήσει σε μεγάλο βαθμό το κόστος για τους προμηθευτές. Ο λόγος είναι ότι το 2022 υπήρχαν μήνες που το ρεύμα έφτασε τα 450 ευρώ η μεγαβατώρα, με αποτέλεσμα οι εκκαθαρίσεις του ΔΕΔΔΗΕ να βασίζονται σε αυτές τις τιμές. «Το πρόβλημα θα λυνόταν αν κάθε χρόνο η ΡΑΑΕΥ ανακοίνωσε νέους συντελεστές απωλειών. Με τον τρόπο που γίνεται σήμερα, το κόστος μετακυλίεται στους προμηθευτές κατόπιν εορτής και είναι δεδομένο ότι θα συνεχίσει να περνά στους υφιστάμενους και μελλοντικούς καταναλωτές υπό τη μορφή αυξημένων εμπορικών περιθωρίων» λένε αρμόδια στελέχη των παρόχων. Παρά το γεγονός όπως τονίζουν ότι αφορά ενέργεια που τιμολογήθηκε για πελάτες που σήμερα μπορεί να μην υπάρχουν (λόγω μετακινήσεων) στα δίκτυα των παρόχων.