Έμφυλη βία: Εκπαιδεύοντας τους πολίτες

Πρέπει να διαβάσετε

Μαρία Δαφέρμου
Μαρία Δαφέρμου
Γραμματέας Τομέα Ισότητας ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ
Η Μαρία Δαφέρμου είναι Γραμματέας του Τομέα Ισότητας ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ

Με την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς σαφώς επικρατεί η ελπίδα ότι τα μοντέλα εκπαίδευσης εξελίσσονται, οι συνθήκες της διδακτικής πρακτικής εκσυγχρονίζονται, οι εκπαιδευτικοί προσαρμόζονται στις νέες διαμορφούμενες συνθήκες. Η κοινωνική προσμονή και απαίτηση για την εξελικτική πορεία του εκπαιδευτικού μηχανισμού είναι αυτονόητη καθώς ο θεσμός της εκπαίδευσης ως ισχυρό θεσμικό αντίβαρο μπορεί να πρωταγωνιστήσει στην εκ νέου θεμελίωση του κοινωνικού οικοδομήματος και στην ανοδική κοινωνική κινητικότητα. Η εκπαίδευση αποτελεί την θεσμική παρέμβαση της πολιτείας στο επίπεδο των πολιτικών πρόληψης νοσηρών κοινωνικών φαινομένων συμπεριλαμβανομένης της έμφυλης βίας. Η υιοθέτηση ενός εύρους πολιτικών στο επίπεδο της εκπαίδευσης, μπορεί να αποτελέσει την επίσημη απάντηση της πολιτείας σε αυτά τα φαινόμενα.

Ειδικότερα, συστηματικές πρωτοβουλίες πρόληψης πρέπει να ξεκινούν ήδη από την πρώιμη παιδική ηλικία με την αξιοποίηση επιστημονικών δεδομένων, ώστε να αναπτυχθούν αποτελεσματικά αναλυτικά προγράμματα βασισμένα σε δεξιότητες που δρουν αποτρεπτικά προς τη βία. Για παράδειγμα η απόκτηση της ενσυναίσθησης, δεν καλλιεργείται από τα ισχύοντα αναλυτικά προγράμματα ενώ αντίθετα το εύρος των συναισθηματικών διαπροσωπικών δεξιοτήτων που καλλιεργείται είναι συγκεκριμένο. Παρατηρούμε δηλαδή τα αγόρια να κοινωνικοποιούνται ήδη στο πλαίσιο του νηπιαγωγείου με έμφαση στη βία, την ανταγωνιστικότητα, τον κίνδυνο, αναπαράγοντας την κουλτούρα μάχης, την κυριαρχία και την επιθετικότητα. Διαμορφώνουν εικόνες και υποστηρίζουν το πρότυπο ενός ηγεμονικού ανδρισμού, που αποτελεί τη μαγιά για την εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς κατά τη μετέπειτα ζωή των ατόμων.

Σε αυτήν την προβληματική εικόνα προστίθεται η σιωπηρή αποδοχή αυτού του προτύπου από μέρους των εκπαιδευτικών. Οι εκπαιδευτικοί αναμφίβολα αποτελούν φορείς κουλτούρας, προτύπων και ιδεολογίας, φέρουν τα δικά τους βιώματα και τις αξιακές αντιλήψεις τους στη σχολική τάξη και ουσιαστικά συνδιαμορφώνουν τα πρότυπα και τις στάσεις στο κοινωνικό περιβάλλον του σχολείου. Οι εκπαιδευτικοί είναι εκείνοι που συγκροτούν το άτυπο αναλυτικό πρόγραμμα, το οποίο δεν εφαρμόζεται μέσω της τυπικής διδασκαλίας, αλλά στηρίζεται στις υποκειμενικές αξιακές τους κρίσεις. Σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει οι εκπαιδευτικοί δε λαμβάνουν το πρόβλημα της ανισότητας των φύλων ως ζήτημα που πρέπει να τους απασχολήσει κατά την τέλεση του εκπαιδευτικού τους λειτουργήματος, διαδραματίζοντας έτσι ουσιαστικό ρόλο στη διαιώνιση των έμφυλων στερεοτύπων εντός του σχολικού μηχανισμού. Βλέπουμε για παράδειγμα εκπαιδευτικούς που προσδοκούν από τα κορίτσια να είναι περισσότερα ήσυχα από τα αγόρια, να μη δημιουργούν εντάσεις και καυγάδες, να είναι περισσότερο συνεπή και αποδοτικά στις σχολικές τους υποχρεώσεις. Αντίθετα, αποδέχονται τα αγόρια να είναι περισσότερο ατίθασα, να μη μελετούν τόσο , όσο τα κορίτσια, ενδεχόμενα να δημιουργούν εντάσεις στο σχολικό περιβάλλον, να είναι δραστήρια και αθλητικά. Όπως γίνεται αντιληπτό το μοντέλο εκπαίδευσης δεν πρόκειται να αλλάξει εάν οι εκπαιδευτικοί δεν επιμορφωθούν σε ζητήματα Ισότητας και έμφυλων ταυτοτήτων. Η πολιτεία οφείλει να επιταχύνει τη διαδικασία αυτή, ώστε οι εκπαιδευτικοί να καταστούν ενεργοί συμμέτοχοι στην πρόληψη της βίας και της άνισης μεταχείρισης λόγω φύλου.

Παράλληλα, η καθιέρωση της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στην εκπαίδευση είναι επιτακτική. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση εννοούμενη στη βάση του σεβασμού των αναγκών και των επιθυμιών του εαυτού μας και των άλλων, στην επικοινωνία και τη συναίνεση καθίσταται απόλυτα αναγκαία. Το πανεπιστήμιο του Cambridge εξετάζει την καθιέρωση υποχρεωτικών μαθημάτων με θέμα τη συναίνεση για τον περιορισμό της σεξουαλικής βίας. Άλλωστε η κουλτούρα του βιασμού που μας περιβάλλει, πείθει τα άτομα ότι υπάρχουν θολές γραμμές και ασαφή όρια, επομένως είναι σημαντική η εκπαίδευση σχετικά με τη συναίνεση. Αυτή τη στιγμή στη χώρα μας ο επίσημος εκπαιδευτικός θεσμός δε συζητά καν το θέμα της σεξουαλικότητας, αλλά μόνο στο πλαίσιο της αγωγής υγείας. Δε διερευνά ζητήματα ισοτιμίας στη σεξουαλική συμπεριφορά, θέματα ταυτότητας, έκφρασης φύλου, σχέσεων εξουσίας και κτητικότητας. Πώς λοιπόν αναμένεται αλλαγή ως προς την εκδήλωση βίαιων σεξουαλικών συμπεριφορών;

Ο σχολικός μηχανισμός επίσης καθορίζει σε σημαντικό βαθμό τον επαγγελματικό προσανατολισμό, ο οποίος ουσιαστικά ωθεί τις γυναίκες σε επαγγέλματα φροντίδας και εκπαίδευσης θεωρητικού χαρακτήρα, μακριά από τις διευθυντικές θέσεις και έξω από τους κλάδους των επιστημών της πληροφορικής των θετικών επιστημών και της μηχανικής. Τα παιδιά στην πράξη αναγνωρίζουν τη γυάλινη οροφή στην ανάληψη θέσεων ευθύνης και στις STEM επιστήμες, και θεωρούν δεδομένες τις σχέσεις εξάρτησης και κυριαρχίας, οι οποίες στην ουσία αποτελούν κύρια συστατικά στο μείγμα των προβληματικών και βίαιων συμπεριφορών.

Τα σχολικά εγχειρίδια αποτελούν άλλο ένα τομέα παρέμβασης για τον οποίο η πολιτεία πρέπει να μεριμνήσει. Τα βιβλία από τα οποία διδάσκονται τα παιδιά εμπεριέχουν σεξιστικά πρότυπα και στερεότυπα, αναπαράγουν τους κυρίαρχους ρόλους ανά φύλο, δομούν έμφυλες ταυτότητες που συντηρούν τις σεξιστικές ιδεοληψίες. Οι γυναίκες εμφανίζονται ταυτισμένες με συγκεκριμένους κλάδους μακριά από ενεργούς κοινωνικούς ρόλους, ενώ οι άνδρες εμφανίζονται σε θέσεις ηγεσίας, δυναμικοί και κυριαρχικοί. Εξίσου σεξιστική είναι η χρήση της γλώσσας των διδακτικών εγχειριδίων.

Οι παρεμβάσεις, συνεπώς, σε επίπεδο εκπαιδευτικής πολιτικής αποτελούν αναγκαιότητα για την αναμόρφωση του προτύπου αυτορύθμισης και συμπεριφοράς

Στο ερώτημα λοιπόν εάν μπορεί η εκπαίδευση να δράσει προληπτικά προς την εκδήλωση του φαινομένου, η απάντηση είναι αδιαπραγμάτευτη: με τον κατάλληλο σχεδιασμό μεγάλου εύρους παρεμβάσεων, η πολιτεία μπορεί να εκπαιδεύσει τους πολίτες στην επίδειξη μη βίαιων συμπεριφορών, υιοθετώντας τις αντιλήψεις της έμφυλης ισότητας και της μη διακριτικής μεταχείρισης.

Άλλα Πρόσφατα