Νωρίτερα φέτος το Εκουαδόρ, σε συνεργασία με την τράπεζα επενδύσεων Credit-Suisse και την αναπτυξιακή τράπεζα των ΗΠΑ, ανακοίνωσε μια πρωτοποριακή συμφωνία, βάσει της οποίας προχώρησε σε αναχρηματοδότηση κρατικών ομολόγων αξίας 1,6 δισ. δολαρίων με προεξοφλητικό επιτόκιο και εξέδωσε ένα νέο «γαλάζιο ομόλογο», με αντάλλαγμα να επενδύει τουλάχιστον 12 εκατομμύρια δολάρια από τα χρήματα που εξοικονομεί σε προγράμματα συντήρησης της άγριας ζωής στο αρχιπέλαγος των νησιών Γκαλάπαγκος.
Γνωστά και ως “swaps χρέους για τη φύση ή το κλίμα”, αυτά τα νέα οικονομικά εργαλεία κερδίζουν έδαφος μεταξύ υπερχρεωμένων χωρών στην προσπάθειά τους να βρουν πόρους για αποκατάσταση ευαίσθητων οικοσυστημάτων της επικράτειάς τους.
Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, οι ανεπτυγμένες οικονομίες θα χρειαστεί να επενδύσουν 2,4 τρισ. δολάρια τα επόμενα χρόνια σε δράσεις κατά της κλιματικής αλλαγής. Μέχρι αυτήν την ώρα όμως, τα πλουσιότερα κράτη δεν φαίνονται ιδιαίτερα πρόθυμα να βοηθήσουν τον υπόλοιπο κόσμο να προσαρμοστεί σε ένα πιο θερμό κλίμα.
Την ίδια στιγμή, περισσότερες από 50 χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου βρίσκονται υπερχρεωμένες, με πολλά κράτη να πληρώνουν στους πιστωτές τους έως και 12 φορές περισσότερα χρήματα από αυτά που προορίζουν για περιβαλλοντικά μέτρα.
Εντούτοις, μεγάλο μέρος της οικονομικής αδυναμίας αυτών των χωρών δεν προκαλείται από εσφαλμένη μακροοικονομική διαχείριση, αλλά από απρόβλεπτους εξωγενείς παράγοντες. Από την πανδημία, μέχρι τον πόλεμο στην Ουκρανία, πολλά γεγονότα σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν συμβάλλει στην επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης και την αύξηση των επιτοκίων, με αποτέλεσμα τα χρέη φτωχότερων κρατών να εκτοξευτούν, χωρίς ουσιαστικά να φταίνε σε κάτι. «Δεν μπορούμε να διορθώσουμε το θέμα του κλίματος, αν δεν λύσουμε πρώτα το θέμα του χρέους» δήλωσε πρόσφατα με χαρακτηριστικό τρόπο ο πρόεδρος της Κένυας, Γουίλιαμ Ρούτο.
Ένας τρόπος για να ανταποκριθούν τα χρεωμένα έθνη στις κρίσεις χρέους είναι να ενισχύσουν τις εξαγωγές του πρωτογενούς τομέα, όμως αυτή η προοπτική πρέπει να συμβαδίζει με τους στόχους για τον περιορισμό των εκπομπών άνθρακα και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Την ίδια στιγμή, ένα χρέος δεν μπορεί να εξυπηρετηθεί χωρίς δράση για το κλίμα, αφού όταν συμβαίνουν καταστροφές που συνδέονται με τις κλιματικές συνθήκες, οι οικονομίες πιέζονται περαιτέρω. 28 από τα πλέον χρεωμένα κράτη στον κόσμο, θεωρούνται ότι είναι από τα πιο ευάλωτα στην κλιματική αλλαγή.
«Μια επείγουσα ελάφρυνση αυτών των χρεών είναι απαραίτητη για να αποτραπεί μια βαθύτερη αναπτυξιακή κρίση» προειδοποιεί το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη.
Το 2015, οι Σεϋχέλλες διέγραψαν 22 εκατομμύρια δολάρια χρέους με αντάλλαγμα τη δημιουργία 13 νέων θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών όπου η αλιεία, η εξόρυξη πετρελαίου και άλλες αναπτυξιακές δραστηριότητες είτε απαγορεύονται, είτε υπόκεινται σε αυστηρούς περιορισμούς. Το 2021, η Μπελίζ συρρίκνωσε χρέος μισού δισ. δολαρίων δημιουργώντας ένα «γαλάζιο ομόλογο» για να κατευθύνει πόρους προς ένα ταμείο για την περιβαλλοντική προστασία.
Από την έως τώρα εμπειρία, οι ενέργειες αυτές βοήθησαν στη συντήρηση της βιοποικιλότητας. Στις Σεϋχέλλες, σε μια θαλάσσια περιοχή 400.000 τετρ. χλμ. που πλέον προστατεύεται έχουν επιστρέψει οι γαλάζιες φάλαινες, ενώ η Μπελίζ επέκτεινε τις ζώνες ωκεάνιας προστασίας και χαρακτήρισε πολλές δημόσιες εκτάσεις ως προστατευμένα εθνικά πάρκα ανάπτυξης μαγκρόβιων δασών.
Αν και απομένει ακόμη δρόμος για να γενικευτεί σε παγκόσμιο επίπεδο η συγκεκριμένη πρακτική swaps, οι συνεχείς εκκλήσεις για μεταρρυθμίσεις με σκοπό την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους και της κλιματικής κρίσης έχουν περισσότερες πιθανότητες να εισακουστούν εάν οι καταστάσεις αυτές αντιμετωπίζονται από κοινού και όχι χωριστά.
