Η Xylella fastidiosa είναι μια ασθένεια η οποία απειλεί τις ελαιοκαλλιέργειες σε αρκετές χώρες της Ευρώπης, αλλά και στη χώρα μας. Πρόκειται για ένα πολύ επικίνδυνο βακτήριο που καταστρέφει τα ελαιόδεντρα και το οποίο έχει εξαπλωθεί σαν πυρκαγιά, ειδικά στην Ισπανία, τη Γαλλία και την Πορτογαλία.
Η ασθένεια προκαλεί ταχεία αποξήρανση των δέντρων και αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες συνολικά απειλές για την παγκόσμια γεωργία, αλλά και για τα πανάρχαια τοπία μέσα στα οποία έχουν μεγαλώσει γενιές και γενιές στα χωριά της νότιας Ευρώπης.
Η Μπλάνκα Λάντα προσφάτως έγινε υπεύθυνη ενός διεθνούς προγράμματος που έχει στόχο να σταματήσει την εξάπλωση του μικροβίου, το οποίο, όταν φτάνει σε μια νέα περιοχή, τη μετατρέπει σε ένα είδος «φυτικού Τσέρνομπιλ».
Ασφυξία στα ελαιόδεντρα
Το βακτήριο Xylella προέρχεται από την Αμερική και ουσιαστικά προκαλεί ασφυξία στα κλαδιά των δέντρων.
Τα έντομα της οικογένειας Cicadellidae, γνωστά ως Κικαδελίδες, είναι υπεύθυνα για τη μεταφορά του μικροβίου από το ένα φυτό στο άλλο. Το βακτήριο έφτασε στη νότια Ιταλία το 2008, «ταξιδεύοντας» μέσα σε φυτά καφέ από την Κόστα Ρίκα. Οταν εντοπίστηκε από τους επιστήμονες, το 2013, ήταν ήδη πολύ αργά. Μέσα σε λίγα χρόνια, το βακτήριο είχε εξαφανίσει περισσότερα από έξι εκατομμύρια δέντρα.
«Θυμάμαι ηλικιωμένους αγρότες να κλαίνε, αγκαλιάζοντας τα ελαιόδεντρά τους» αναφέρει η Μπλάνκα Λάντα, τονίζοντας πως, προκειμένου ένας ελαιοπαραγωγός να απαλλαγεί από το βακτήριο, θα πρέπει να κλαδέψει το συγκεκριμένο δέντρο, αλλά και όσα βρίσκονται σε ακτίνα 50 μέτρων.
«Η Xylella είναι ικανή να μολύνει έως και 600 διαφορετικά είδη φυτών. «Ταξιδεύει» σε όλο τον κόσμο και προσβάλλει κυρίως τα ελαιόδεντρα, τα αμπέλια, τις αμυγδαλιές, τα εσπεριδοειδή και τα πυρηνόκαρπα δέντρα.
Σύμφωνα με την Μπλάνκα Λάντα, μέχρι στιγμής το μικρόβιο «κερδίζει τον πόλεμο». «Πρέπει να μάθεις να ζεις με τα βακτήρια και να ελαχιστοποιείς τις ζημιές. Αυτό που θέλουν οι καλλιεργητές, δηλαδή να ρίξουν ένα φυτοφάρμακο και το πρόβλημα απλώς να εξαφανιστεί, δεν θα συμβεί ποτέ» αναφέρει.
Εκπαιδεύοντας σκύλους να εντοπίζουν το βακτήριο
Το διεθνές πρόγραμμα, το οποίο έχει λάβει χρηματοδότηση ύψους 7 εκατομμυρίων ευρώ από την Ευρωπαϊκή Ενωση, επικεντρώνεται σε μεγάλο βαθμό στην ανάπτυξη μεθόδων για την ανίχνευση του μικροβίου.
«Ο καλύτερος τρόπος για να καταπολεμήσουμε το βακτήριο είναι να το κρατήσουμε μακριά» τονίζει η Λάντα, επισημαίνοντας πως τρεις ιταλικοί οργανισμοί εκπαιδεύουν σκύλους για να ανιχνεύουν τα βακτήρια στα μολυσμένα φυτά και δέντρα.
Από την άλλη, ο Ισπανός ερευνητής Πάμπλο Ζάκρο και η ομάδα του, στο Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης, τελειοποιούν ένα σύστημα με κάμερες οι οποίες θα ανιχνεύουν τα δέντρα που έχουν προσβληθεί από το βακτήριο.
Ενας άλλος βιολόγος της ομάδας, ο Μάνουελ Ανγκίτα, έχει αναλάβει να διερευνήσει πάνω από 2.000 είδη «καλών» βακτηρίων που ζουν στο εσωτερικό μιας ελιάς. «Στόχος μας είναι να σχεδιάσουμε ένα κοκτέιλ ωφέλιμων βακτηρίων που θα μπορούν να εγχέονται σε μικρά δέντρα και να εμποδίζουν το “φονικό” μικρόβιο να εξαπλωθεί», αναφέρει.
Η πορτοκαλιά έχει τη γεύση της ζωής, η ελιά τη γεύση του χρόνου
Η Λάντα, τέλος, επισημαίνει ότι με τη διαφύλαξη των ελαιόδεντρων προστατεύεται και ένα σημαντικό μέρος της Ιστορίας και του πολιτισμού.
«Ενα από τα παλαιότερα ελαιόδεντρα στον κόσμο, γνωστό με το όνομα Φάργκα ντελ Αρίον, βρίσκεται στον Δήμο Ulldecona, στην Ταραγόνα της Ισπανίας. Φυτεύτηκε από Ρωμαίους αγρότες το έτος 314 μ.Χ., την εποχή του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου, σύμφωνα με την επιστημονική χρονολόγηση. Η ηλικία του ξεπερνά τα 1.700 χρόνια. Οπως καταλαβαίνετε, το κόστος δεν είναι μόνο οικονομικό, αλλά και ιστορικό. Οπως είχε πει και ο ποιητής Μιγκέλ Χερνάντεζ: «Η πορτοκαλιά έχει τη γεύση της ζωής και η ελιά τη γεύση του χρόνου».
