Το σχολικό βιβλίο της Γ’ Λυκείου. Δυο βοηθήματα μαθηματικών, ογκώδη και βαριά σαν τούβλα. Μερικά φωτοτυπημένα πακέτα ασκήσεων που δε μοιράστηκαν ποτέ. Ένα διορθωμένο διαγώνισμα της τελευταίας ώρας, που δεν επιστράφηκε στον κάτοχό του για να μην επηρεάσει αρνητικά την ψυχολογία του. Μια αδειανή, ταλαιπωρημένη διαφάνεια. Ένα σπασμένο μολύβι και τρεις μαρκαδόροι για τον πίνακα. Μια μικρή γκοφρέτα που με κέρασαν σε κάποια γενέθλια και ξεχάστηκε στο μπροστινό θηκάρι.
Κάθε χρόνο τέτοια εποχή, μερικές εβδομάδες μετά τις πανελλαδικές εξετάσεις, κάνω εκκαθάριση στο σακίδιό μου. Γεμάτο σκουπιδάκια, ξεχασμένα μικροπράματα και εξειδικευμένα εγχειρίδια.
Δεν είναι εύκολο πράμα για τα περισσότερα παιδιά οι πανελλαδικές εξετάσεις. Από το ανώδυνο περιθώριο, βρίσκονται αίφνης στο επίκεντρο της προσοχής· πρωταγωνιστές επάνω στο σανίδι, σε μια ζόρικη παράσταση και με κοινό απαιτητικό, γεμάτο προσδοκίες. Πώς να τη διαχειριστούν αυτή την ξαφνική αλλαγή;
Δεν έχει να κάνει μονάχα με τη στυγνή διαδικασία, όπου όλη η προσπάθεια κι οι κόποι πρέπει να εξαργυρωθούνε μέσα σε τέσσερα τρίωρα διαγωνίσματα, ούτε με τη χρησιμοθηρία του πράγματος όπου ενδιαφέρει πρώτιστα η επίδοση, με το παιδαγωγικό έργο αλλά και την αναγκαία ψυχαγωγία να περνούν σε δεύτερη μοίρα.
Η μεγαλύτερη δυσκολία έχει να κάνει με το ότι τα παιδιά κουβαλούν στις πλάτες τους το ψυχολογικό φορτίο άλλων· γονιών, καθηγητών, του κοινωνικού περίγυρου, του στερεότυπου των πανελλαδικών εξετάσεων που είναι τάχα καθοριστικές για τη μετέπειτα ζωή μας. Δυσβάσταχτο το άχθος για ένα παιδί δεκαοχτώ χρονών, να το φορτώνεις με τις προσδοκίες και τις επιθυμίες σου ενόσω έχει ήδη να διαχειριστεί τον ραγδαία μεταβαλλόμενο εαυτό του.
Η άρρητη πίεση είναι η πιο επώδυνη· ένα βλέμμα, μια γκριμάτσα, μια σιωπή, ένα σχόλιο με έναν φίλο στο τηλέφωνο, ο τόνος της φωνής σε μια συζήτηση φαινομενικά άσχετη με τις πανελλαδικές, μια επιβράβευση προς έναν συμμαθητή, ακόμη και η κίνηση του σώματος γονιών και καθηγητών μπορούν να περάσουν πολλαπλά μηνύματα. Και το παιδί θα τα λάβει.
Θυμάμαι μικρός, όταν με μάθαιναν κολύμπι, ο δάσκαλος μού έλεγε να χαλαρώνω και να μην πιέζω τον εαυτό μου, γιατί η πίεση οδηγεί αργά ή γρήγορα στον πάτο. Στο μέτρο του εφικτού, προσπαθώ να εφαρμόζω την ίδια τεχνική με τους μαθητές που προετοιμάζω για τις πανελλήνιες· να τους απαλλάσσω απ’ τα αχρείαστα βάρη και να τα βάζω στο δικό μου ψυχολογικό σακίδιο.
Και κάθε τέτοια εποχή του χρόνου, προσπαθώ να το εκκαθαρίσω και αυτό.
Από το αρχείο του Λευτέρη Κουγιουμουτζή στην «Εφημερίδα των Συντακτών»