Σύμφωνα με έκθεση του Eurofound σχετικά με το κόστος και την πρόσβαση στη στέγη στις χώρες της Γηραιάς Ηπείρου, οι ενοικιαστές είναι ιδιαίτερα ανασφαλείς.
Σχεδόν οι μισοί από τους συμμετέχοντες στην έρευνα (σε ποσοστό 46%) δηλώνουν ότι ίσως χρειαστεί να εγκαταλείψουν το κατάλυμά τους τους επόμενους τρεις μήνες, επειδή δεν μπορούν πλέον να το αντέξουν οικονομικά.
Οι ιδιώτες ενοικιαστές αναφέρουν επίσης προβλήματα με την ποιότητα των καταλυμάτων τους –όπως η κακή ενεργειακή απόδοση και η έλλειψη χώρου– σε μεγαλύτερο βαθμό από τους ιδιοκτήτες κατοικιών, ιδιαίτερα, αλλά και τους ενοικιαστές κοινωνικής/εργατικής κατοικίας. Ωστόσο, τα προβλήματα στέγασης δεν περιορίζονται στους ιδιώτες ενοικιαστές. Οι ιδιοκτήτες κατοικιών με στεγαστικά δάνεια κυμαινόμενου επιτοκίου πρέπει να αντιμετωπίσουν τα ραγδαία αυξανόμενα επιτόκια και, γενικότερα, το αυξανόμενο κόστος ζωής.
Υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία γι’ αυτό στην Πολωνία, για παράδειγμα, όπου το Ταμείο Υποστήριξης Δανειοληπτών για τους κατόχους στεγαστικών δανείων με προβλήματα πληρωμής έχει δει μια έκρηξη στη ζήτηση. Μια οικονομική ύφεση θα έθετε σε πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο τους ανθρώπους αυτούς. Ακόμη και μεταξύ εκείνων που έχουν αποκτήσει το σπίτι τους χωρίς στεγαστικό δάνειο, πολλοί δυσκολεύονται να καλύψουν άλλα συναφή έξοδα, όπως οι λογαριασμοί κοινής ωφελείας.
Στην ΕΕ είναι δεκαέξι τα κράτη με τα υψηλότερα ποσοστά οριστικής ιδιοκτησίας, που κυμαίνεται από 38% στην Πορτογαλία έως 95% στη Ρουμανία. Πολλοί από αυτούς τους ιδιοκτήτες κινδυνεύουν από φτώχεια – από 8% στην Τσεχία έως 24% στην Εσθονία. Επιπλέον, πολλοί δεν μπορούν να διατηρήσουν τα σπίτια τους σε κατάλληλη θερμοκρασία, λόγω κακής ενεργειακής απόδοσης και οικονομικής καταπόνησης. Αυτό ισχύει τουλάχιστον για το 15% στη Βουλγαρία, στην Κύπρο, στην Ελλάδα, στη Λιθουανία και στην Πορτογαλία.
Σε σύγκριση με τους ιδιοκτήτες σπιτιού, οι ενοικιαστές κοινωνικών/εργατικών κατοικιών βαθμολογούν κατά μέσον όρο την ποιότητα των καταλυμάτων τους χαμηλότερα και ανησυχούν περισσότερο ότι μπορεί να αναγκαστούν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Και είναι πιο πιθανό από τους ιδιώτες ενοικιαστές να δυσκολεύονται να πληρώσουν τα κοινόχρηστα.
Τέλος, ενώ σε ορισμένες χώρες παρατηρείται μείωση των αστέγων (ιδίως η Φινλανδία, η οποία πρωτοστάτησε στην προσέγγιση «πρώτα η στέγαση»), το πρόβλημα επιδεινώνεται σε άλλες. Στην Ιρλανδία, για παράδειγμα, ο αριθμός των καταλυμάτων εκτάκτους ανάγκης αυξάνεται σταθερά, από 7.991 μονάδες τον Μάιο του 2021 σε 11.754 μονάδες τον Ιανουάριο του 2023, με κίνδυνο περαιτέρω αυξήσεων τώρα που έχει αρθεί η απαγόρευση εξώσεων, που σχετίζεται με την πανδημία. Γενικότερα, η κατάργηση των μέτρων στήριξης του κόστους ζωής ενέχει κίνδυνο για τα νοικοκυριά που εξαρτώνται από αυτά.
Τέλος, η στήριξη της στέγασης μοιάζει δύσκολη υπόθεση και τα μέτρα για ενοικίαση ή αγορά κατοικιών μπορεί να αυξήσουν τα ενοίκια και τις τιμές πώλησης γενικά. Η στήριξη των στεγαστικών δανείων ωφελεί δυσανάλογα όσους έχουν υψηλότερα εισοδήματα, που είναι πιο πιθανό να αγοράσουν σπίτι, ενώ ενθαρρύνει ορισμένους να αναλάβουν χρέη που δεν μπορούν να αποπληρώσουν.
