Σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι θα βρεθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση (μέχρι το επόμενο) αύριο Πέμπτη, καθώς διεξάγεται ψηφοφορία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που αφορά τον γεωργικό κλάδο και τον περιορισμό της περιβαλλοντικής του ρύπανσης.
Το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για να υιοθετήσει ένα πιο φιλικό προς το περιβάλλον μοντέλο στη γεωργία, αποτελεί μέρος της Πράσινης Συμφωνίας της Ε.Ε., η ευρωπαϊκή πολιτική για τον μηδενισμό των ατμοσφαιρικών ρύπων.
Όπως αναφέρει το Politico σε δημοσίευμά του, ο αγροτικός κλάδος είναι ο τελευταίος εκ των μεγάλων κλάδων για τους οποίους δεν έχει δομηθεί ένα ρυθμιστικό πλαίσιο για τον περιορισμό της ρύπανσης του περιβάλλοντος.
Η αυριανή ψηφοφορία για το νομοσχέδιο το οποίο προβλέπει τη φυσική αποκατάσταση του 20% υπάρχουσας υποβαθμισμένης γης έως το 2030, είναι ιδιαίτερα κρίσιμη. Ωστόσο το συντηρητικό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) αναμένεται να το καταψηφίσει, καθώς ισχυρίζεται ότι απειλεί τα προς το ζην των αγροτών, αφαιρώντας δυνητικά τη δική τους γη και θέτοντας σε κίνδυνο την επισιτιστική ασφάλεια.
Μια τέτοια εξέλιξη, θα προκαλέσει τριγμούς στην Πράσινη Συμφωνία της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν -το μεγάλο ευρωπαϊκό σχέδιο για την κλιματική ουδετερότητα έως το 2050. Έχοντας αντιμετωπίσει τις αντιδράσεις -είτε έντονες είτε ήπιες- για τα μέτρα που έχουν στόχο τη μείωση των εκπομπών ρύπων στους κλάδους της ενέργειας, των μεταφορών και στη βιομηχανία, οι Βρυξέλλες επιθυμούν να κάνουν το ίδιο και με τον πρωτογενή τομέα. Ωστόσο, η κατάσταση δεν είναι η ίδια, σύμφωνα με το Politico μοιάζει μάλλον εκρηκτική.
Ο αρχηγός του ΕΛΚ Μάνφρεντ Βέμπερ, έχει δηλώσει ότι το κόμμα του θα απορρίψει την πρόταση για την αποκατάσταση της φύσης, όχι επειδή αντιτίθεται στην πράσινη μετάβαση του αγροτικού κλάδου, αλλά επειδή «μια αλλαγή αυτού του μεγέθους δεν μπορεί να είναι προϊόν αυτοσχεδιασμού».
«Οι επαγγελματίες χρειάζονται συγκεκριμένους, σαφείς κανόνες, ένα ακριβές χρονοδιάγραμμα και μια λίστα με προβλέψιμες συνέπειες… το ακριβώς αντίθετο από τον κατάλογο των τραβηγμένων και αφηρημένων μέτρων που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή», υποστηρίζει ο Βέμπερ.
Στο παρελθόν το ΕΛΚ συνεργάστηκε με αγροτικές οργανώσεις βάζοντας στο στόχαστρο παλαιότερη πράσινη συμφωνία για τη γεωργία, η οποία περιελάμβανε κανόνες για τον περιορισμό κατά το ήμισυ της χρήσης φυτοφαρμάκων και σχέδια για μείωση των εκπομπών από τα μεγάλα αγροκτήματα.
Οι πολιτικοί του αντίπαλοι κατηγορούν τον Βαυαρό πολιτικό ότι ξεπέρασε τα όρια προκειμένου να επιτύχει τους στόχους της ομάδας του. Ο πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος Πασκάλ Κανφέν του φιλελεύθερου κόμματος Renew Europe, έχει δηλώσει ότι ο Βέμπερ «εκβιάζει» τους ευρωβουλευτές του απειλώντας τους ότι θα τους διαγράψει εάν δεν ακολουθήσουν την απόφασή του να απορρίψει τον «Κανονισμό για την Αποκατάσταση της Φύσης» αύριο.
Το αυριανό αποτέλεσμα είναι πολύ πιθανό να είναι εξαιρετικά αμφίβολο και να εξαρτηθεί από μια μερίδα, φιλελεύθερων και συντηρητικών ευρωβουλευτών. Η περίπτωση να καταψηφιστεί το νομοσχέδιο αύριο, μεγαλώνει την πιθανότητα να απορριφθεί στην ψηφοφορία στην Ολομέλεια που είναι προγραμματισμένη τον επόμενο μήνα προγραμματιστεί για τον Ιούλιο, προκαλώντας έτσι ένα μεγάλο κενό στην ατζέντα της Ε.Ε. για το κλίμα.
Οι οργισμένοι αγρότες
Από τη δική τους μεριά, οι αγρότες ισχυρίζονται ότι ήδη καταβάλουν μεγάλες προσπάθειες για τη βιωσιμότητα και ζητούν από την Κομισιόν να περιμένει τα αποτελέσματα των προσπαθειών τους πριν υιοθετήσει νέους κανονισμούς.
«Είμαστε πρόθυμοι να κάνουμε ότι μας αναλογεί» για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και της απώλειας της βιοποικιλότητας, δήλωσε ο Πέκα Πεσόνεν Pesonen, επικεφαλής της αγροτικής ένωσης της Ε.Ε. Copa & Cogeca. Για τον ίδιο, η πρόταση της Επιτροπής «δεν είναι ρεαλιστική, ούτε πρακτική» και προκαλεί μια «τεράστια απογοήτευση στην αγροτική κοινότητα».
Οι επικριτές αντιτείνουν ότι η ένωση επιδιώκει να εδραιώσει ένα ξεπερασμένο αγροτικό μοντέλο που απλά δεν είναι βιώσιμο μακροπρόθεσμα.
«Οι αγρότες καταλήγουν να πιστεύουν ότι εάν δεν έχουν μια συγκεκριμένη συνθετική χημική ουσία, δεν θα μπορούν να βγάλουν τα προς το ζην», υπογραμμίζει ο Έρικ Γκαλ, αναπληρωτής διευθυντής της IFOAM Organics Europe, μιας επιχειρηματικής ένωσης που προωθεί τη βιολογική γεωργία.
Η Κοινή Αγροτική Πολιτική
Η Ε.Ε. διοχετεύει το ένα τρίτο του ετήσιου προϋπολογισμού της στον πρωτογενή τομέα μέσω της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ), όμως ακόμη δεν έχει καταφέρει να μειώσει το αποτύπωμα άνθρακα της γεωργίας. Το 2020, η γεωργία αντιπροσώπευε το 11% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της Ε.Ε., ένα ποσοστό που σχετικά σταθερό από το 2005.
Ερευνητές και ακτιβιστές υποστηρίζουν ότι η πολιτική απροθυμία για την εφαρμογή αυστηρών κανονισμών ευθύνεται εν μέρει για αυτήν την έλλειψη προόδου.
Υπάρχει μια ιστορία «αγροτικής εξαιρετικότητας», σύμφωνα με την Ελίζαμπετ Ναντό, ανώτερη αναλύτρια πολιτικής στο Ινστιτούτο Ευρωπαϊκής Περιβαλλοντικής Πολιτικής.
Η ΚΑΠ γεννήθηκε από την ανάγκη να διασφαλισθεί η ευρωπαϊκή επισιτιστική ασφάλεια κι ενώ επί του παρόντος αλλάζει σιγά σιγά σε πιο πράσινες πρακτικές, η ίδια της η δομή εμποδίζει ένα μετασχηματισμό μεγάλης κλίμακας.
Η γεωργία «στηρίζεται κυρίως μέσω των επιδοτήσεων», δήλωσε ο Τζόναθαν Βερσκχούουρεν Verschuuren, καθηγητής διεθνούς και ευρωπαϊκού περιβαλλοντικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Τίλμπουργκ. «Αν θέλεις να κάνεις μια μεγάλη στροφή προς μια πιο βιώσιμη επιχείρηση, τότε αυτό που λειτουργεί καλύτερα είναι οι πολύ αυστηροί στόχοι».
Η ευρωπαϊκή προσέγγιση στη γεωργία αντανακλά επίσης τη ισχπυ των εδραιωμένων γεωργικών συμφερόντων στις Βρυξέλλες και στις πρωτεύουσες της Ε.Ε.
Τα «μεγαλύτερα και ισχυρότερα λόμπι» υπερασπίζονται ένα σύστημα τροφίμων και γεωργίας που είναι επιβλαβές για την ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον και τους μικρούς αγρότες «οι οποίοι εξαφανίζονται με -το λιγότερο- ανησυχητικούς ρυθμούς», υποστηρίζει ο Μάρκο Κοντινιέρο, διευθυντής γεωργικής πολιτικής της Greenpeace στην Ε.Ε., επισημαίνοντας την κατακόρυφη μείωση του αριθμού των εκμεταλλεύσεων στην Ε.Ε..
Η γεωργία με εντατικούς ρυθμούς προκαλεί υψηλές εκπομπές μεθανίου και οξειδίου του αζώτου και αναγνωρίζεται ως βασικός μοχλός της ρύπανσης και της απώλειας της βιοποικιλότητας.
Όπως τονίζουν οι επιστημονικοί κύκλοι, ο περιορισμός αυτών των αρνητικών επιδράσεων καθιστά την κατάσταση ακόμη πιο επείγουσα, την ώρα που η κλιματική αλλαγή και η συρρίκνωση της βιοποικιλότητας αποτελούν τις μεγαλύτερες απειλές για τη γεωργία και τα προς το ζην των αγροτών μακροπρόθεσμα.
«Θα υπάρξει ένα τεράστιο ζήτημα επισιτιστικής ασφάλειας το 2050 εάν συνεχίσουμε να παράγουμε με τον τρόπο που παράγουμε αυτή τη στιγμή, επομένως αυτή η μετάβαση είναι εξαιρετικά σημαντική ακριβώς για λόγους που αφορούν την επισιτιστική ασφάλεια», σημειώνει ο Βερσκχούουρεν.
Δύσκολο μήνυμα
Ωστόσο, αυτό είναι ένα μήνυμα που οι Βρυξέλλες δυσκολεύονται να περάσουν. Παρά την προετοιμασία του εδάφους με μια σειρά από στρατηγικές και σχέδια δράσης για τα τρόφιμα, τη διαχείριση των δασών και τη βιοποικιλότητα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δυσκολεύεται να εξασφαλίσει την πλειοψηφία υπέρ της τελευταίας πράσινης ώθησης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μεταξύ των χωρών-μελών της Ε.Ε.
Ο αντίκτυπος της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία καθιστά ακόμη πιο δύσκολο το έργο να αποδεχθούν οι αγρότες τα σχέδια αυτά, την ώρα που πλήττονται από τις αναταράξεις στις εφοδιαστικές αλυσίδες και το υψηλότερο κόστος. Από την άλλη, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν δείχνουν πρόθυμες να υιοθετήσουν τους πράσινους κανόνες που αφορούν τη γεωργία, ορθώνοντας εμπόδια στο μήνυμα ότι για να επιβιώσει η γεωργία μακροπρόθεσμα πρέπει να καταστεί «πράσινη».
Ο Πάολο ντι Στέφανο, διευθυντής της ιταλικής γεωργικής ένωσης Coldiretti στις Βρυξέλλες, αναφέρει ότι η ένωση υποστήριξε αρχικά την ιδέα της Επιτροπής, όμως τώρα δεν είναι ικανοποιημένη που οι Βρυξέλλες προχωρούν «χωρίς να λαμβάνουν υπόψη ότι ο κόσμος έχει αλλάξει».
Η Κομισιόν δεν μπορεί να υπολογίζει καν στον Επίτροπο για τη Γεωργία προκειμένου να υπερασπιστεί την Πράσινη Συμφωνία: Ο Γιάννους Βοϊτσεχόσφκι τάχθηκε στο πλευρό του ΕΛΚ όταν μοιράστηκε ένα tweet που επέκρινε τη στάση της Επιτροπής για τη γεωργία γράφοντας: «μπορούμε να επιτύχουμε τους κλιματικούς μας στόχους μόνο με τους αγρότες· όχι εναντίον τους!».
