Με άξονα αναφοράς αμερικανικές εκτιμήσεις, 15,5 εκατομμύρια ενήλικες στις Ηνωμένες Πολιτείες – περίπου 1 στους 16 – έχουν διαγνωστεί με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ). Η ΔΕΠΥ χαρακτηρίζεται από κλινικά σοβαρή έκπτωση στη λειτουργικότητα των ατόμων, λόγω των συμπτωμάτων απροσεξίας ή/και υπερκινητικότητας και παρορμητικότητας. Περίπου το 1/3 των ενηλίκων με ΔΕΠΥ λαμβάνουν διεγερτικά φάρμακα, ενώ μια πρόσφατη ανάλυση επιβεβαιώνει ότι το 71,5% δυσκολεύονται να εκτελέσουν τη συνταγή τους, δεδομένης της έλλειψης φαρμάκων.
Από την άλλη, η διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD), η οποία όταν πλήττει τα άτομα που έχουν εκτεθεί σε κάποιο τραυματικό γεγονός, συνεπάγεται ανάκληση της επώδυνης εμπειρίας, υπερδιέγερση, αποφυγή των ερεθισμάτων-υπενθυμίσεων του συμβάντος ακόμα και μούδιασμα.
Η συνύπαρξη ΔΕΠΥ και PTSD
Η γνώση για τη σύνδεση των δύο διαταραχών δεν αποτελεί νέο ερευνητικό έδαφος για επιστήμονες και κλινικούς ιατρούς. Επιπλέον, όχι μόνο η εμφάνιση της μιας διαταραχής συνηγορεί στην εκδήλωση της άλλης, αλλά έγκειται και στην αλληλεπίδραση των δύο καταστάσεων. Πιο κάτω παρουσιάζονται νεοανακαλυφθέντα στοιχεία για τη σχέση ΔΕΠΥ και PTSD που παρουσιάζει η Shaili Jain, επίκουρη κλινική καθηγήτρια Ψυχιατρικής και Επιστημών Συμπεριφοράς στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ. Οι 4 άγνωστοι, μέχρι πρότινος, προβληματισμοί για τη ΔΕΠΥ:
1. Η ΔΕΠΥ «παγιδεύει» το παιδί στην τραυματική εμπειρία και το αντίστροφο: Ένα σκληρό παρελθοντικό βίωμα, δημιουργεί αποδεδειγμένα τις προϋποθέσεις πρόκλησης ΔΕΠΥ στο παιδί, η οποία μάλιστα επιμένει και κατά την ενηλικίωσή του. Ωστόσο, ενδέχεται και η υπερκινητικότητα ή ο παρορμητισμός των παιδιών, να αυξήσει την επιρρέπεια τους σε ατυχήματα και τραυματισμούς, οδηγώντας έτσι σε ένα «φαύλο κύκλο». Συμπληρωματικά, λόγω του δυσμεταχείριστου χαρακτήρα τους, τα άτομα αυτά είναι πιθανότερο να αντιμετωπίσουν τιμωρητικές συμπεριφορές από το περιβάλλον τους και ως εκ τούτου, αυτές οι «εστίες» αγχογόνων βιωμάτων να χαραχθούν στη μνήμη τους.
2. ΔΕΠΥ-PTSD: Μια εκρηκτική σχέση: Οι συναισθηματικές προκλήσεις και η γνωστική δυσλειτουργία που προξενούν στα άτομα τα τραύματα, προδιαγράφουν την έλλειψη συγκέντρωσης, την ευερεθιστότητα και την υπερδιέγερση. Επίσης συνυφαίνονται με τη συμπτωματολογία της ΔΕΠΥ και την επιδεινώνουν.
3. Η συννοσηρότητα μέσα από το συνδυασμό ΔΕΠΥ και PTSD: Έχει παρατηρηθεί ότι η συνεμφάνιση των δύο διαταραχών προμηνύει ψυχοπαθολογικές καταστάσεις, διαταραχές ψυχιατρικής φύσης ή διαταραχές προσωπικότητας, όπως κατάθλιψη, εναντιωματική προκλητική διαταραχή, κοινωνική φοβία, αγοραφοβία και γενικευμένη αγχώδη διαταραχή. Το κόστος όλων αυτών; Η αβίωτη καθημερινότητα.
4. Οι γενετικές ρίζες της συσχέτισης: Μελέτη του 2023 χρησιμοποίησε μια στατιστική μέθοδο (Μεντελιανή τυχαιοποίηση) για να διερευνήσει συνδυαστικά τη ΔΕΠΥ με άλλα ψυχικά προβλήματα. Για το σκοπό αυτό, αξιοποιήθηκε η γενετική παραλλαγή του προβλήματος προκειμένου να εκτιμηθεί η πιθανότητα ένας συγκεκριμένος παράγοντας κινδύνου να επηρεάσει τη συνολική εικόνα υγείας των ατόμων. Η διαπιστωμένη γενετική εξάρτηση από τη ΔΕΠΥ σε συνδυασμό με την τάση της να σχετίζεται ανεξάρτητα με τον κίνδυνο εμφάνισης PTSD, επαληθεύει την υπόθεση συννοσηρότητας, τονίζοντας την ανάγκη συμπερίληψης αυτής της γνώσης στην διάγνωση και τη θεραπεία των ατόμων.