Με σύνθημα «αντίδοτο στην παραβατικότητα των ανηλίκων είναι ο αθλητισμός», ο υπουργός Δικαιοσύνης Γιώργος Φλωρίδης και ο αναπληρωτής υπουργός Αθλητισμού Γιάννης Βρούτσης παρουσίασαν σήμερα στο ΟΑΚΑ τα νέα αναμορφωτικά μέτρα της ένταξης των ανηλίκων, με ήπια παραβατικότητα, σε προγράμματα παρακολούθησης αθλητισμού μέσα σε ερασιτεχνικά αναγνωρισμένα μεγάλα πολυαθλητικά και αθλητικά σωματεία.
Έτσι, πλέον οι παραβατικοί νέοι από 12 έως 18 ετών δεν θα εγκλείονται σε σωφρονιστικά ιδρύματα και δεν θα τους επιβάλλονται άλλα σωφρονιστικά μέτρα, αλλά ως αναμορφωτικό μέτρο, θα τους παρέχεται η δυνατότητα παρακολούθησης προγραμμάτων αθλητισμού και πολιτιστικών δραστηριοτήτων.
Το καινοτόμο, όπως το χαρακτήρισαν οι συναρμόδιοι υπουργοί, νέο αναμορφωτικό μέτρο αποτελεί ιστορική αλλαγή στη σελίδα της Ελλάδας στον τομέα της ποινικής αντιμετώπισης των ανηλίκων παραβατικών ατόμων και έχει κάνει τα πρώτα βήματά του στις περιφέρειες της Αττικής, Ιωαννίνων, Λασιθίου, Χανιων και Καστοριάς.
Γιώργος Φλωρίδης
Αρχικά, όπως ανέφερε ο κ. Φλωρίδης, βρέθηκε στο ΟΑΚΑ 20 χρόνια μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες, τότε που είχε την ιδιότητα του υφυπουργού Πολιτισμού (αρμόδιου για τον Αθλητισμό) και διοργάνωσε τη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων. Στη συνέχεια ο κ. Φλωριδης, ανέφερε: «Λέγεται ότι το υπουργείο Δικαιοσύνης έχει απ’ έξω μια πινακίδα που αναβοσβήνει και γράφει: “Όλοι μέσα”. Όμως, ισχύει το αντίθετο. Και ζωντανό παράδειγμα είναι η σημερινή παρουσίαση των νέων σωφρονιστικών μέτρων για τους ανήλικους που κάποια στιγμή έκαναν κάποιο λάθος».
Παράλληλα, ο υπουργός Δικαιοσύνης σημείωσε: «Στον Ποινικό Κώδικα νομοθετήσαμε τρία πρωτοποριακά αναμορφωτικά μέτρα για τους ανήλικους παραβάτες.
Το πρώτο είναι ότι ο δικαστής ανηλίκων μπορεί να επιβάλλει το αναμορφωτικό μέτρο της ένταξης σε αθλητικές δραστηριότητες, αυτό που κάνουμε σήμερα εδώ. Και είμαι ιδιαίτερα ευτυχής που από την πρώτη στιγμή ο κ. Βρούτσης αυτό το ενστερνίστηκε, το αγκάλιασε.
Το δεύτερο είναι ότι θα υπογραφεί σύντομα μια αντίστοιχη υπουργική απόφαση, η οποία θα οργανώσει το πλαίσιο της επιβολής του αναμορφωτικού μέτρου με τη συμμετοχή σε πολιτιστικές δραστηριότητες και ιδιαίτερα σε θεατρική ομαδική δράση, όπου τα παιδιά στην πραγματικότητα θα μπορούν να μετασχηματίζουν το θυμό τους σε θετική ενέργεια. Περί αυτού πρόκειται.
α παιδιά τα οποία είναι παραβάτες είναι θυμωμένα παιδιά. Άρα, αυτός ο θυμός, ο οποίος είναι μια αρνητική ενέργεια, πρέπει να μετατραπεί σε θετική ενέργεια. Και ο αθλητισμός είναι ένα από τα καλυτέρα οχήματα για να γίνει αυτό και ο πολιτισμός επίσης.
Το τρίτο μέτρο που νομοθετήσαμε είναι η παροχή κοινωφελούς εργασίας. Υπάρχει ένα ωραίο παράδειγμα εδώ: Αν ένα παιδί βανδαλίζει έργα τέχνης, ο καλύτερος τρόπος για να το αναμορφώσεις και να το εντάξεις στην κοινωνία, είναι να το στείλεις να εργαστεί μαζί με τους συντηρητές των έργων τέχνης.
Δηλαδή, να πάρεις τον θυμό της καταστροφής και να τον μετατρέψεις σε μια ενέργεια θετική. Να δει πώς τα έργα τέχνης τα ομορφαίνουμε και τα κρατάμε στη ζωή και τους δίνουμε τη δυνατότητα να διατηρούνται, ώστε να τα χαίρονται οι άνθρωποι στο μέλλον.
Η Ελλάδα δεν είναι τυχαίο ότι επελέγη από τις 46 χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης μαζί με άλλες 2 χώρες να γράψουν τα βασικά κείμενα για τη Φιλική προς τα παιδιά Δικαιοσύνη. Η Ελλάδα είναι στις 3 από τις 46 που θα γράψει τα κείμενα για όλες τις χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η Ελλάδα προχθές επελέγη πάλι στις 8 βασικές χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης, που θα διαμορφώσει ειδικές δράσεις για τα παιδιά και για τη Φιλική προς τα παιδιά Δικαιοσύνη.
Είμαστε παρόντες και αναγνωρίζεται η δουλειά μας εκεί και πρέπει να το μετασχηματίσουμε σε κάτι καλό και για εμάς εδώ».
Και κατέληξε ο κ. Φλωρίδης: «Επενδύουμε πάρα πολλά σε αυτό το σχέδιο. Άρα, δεν είναι ο στόχος μας τα παιδιά να οδηγούνται σε σκληρά αναμορφωτικά μέτρα. Δηλαδή να εγκλείονται στα αναμορφωτήρια ή να πηγαίνουν στις φυλακές ανηλίκων. Στόχος είναι τα παιδιά να σώζονται και να αποδίδονται στην κοινωνία ως παιδιά, τα οποία μπορούν να προσφέρουν. Δεν αποκλείεται κάποια από αυτά τα παιδιά να γίνουν μελλοντικοί μας πρωταθλητές σε κάποια αθλήματα».
Γιάννης Βρούτσης
Από την πλευρά του ο κ. Βρούτσης τόνισε ότι με ενθουσιασμό αγκάλιασε ο αθλητικός κόσμος το νέο πρόγραμμα για τους παραβατικούς ανήλικους, οι οποίοι κάποια στιγμή λάθεψαν και τώρα θα επανενταχθούν στην κοινωνία μέσω του αθλητισμού.
Έκανε λόγο για «ιστορική μέρα» και, μεταξύ άλλων, τόνισε:
«Μόνο ο αθλητισμός, με τον παιδαγωγικό του χαρακτήρα, μπορεί να διδάξει σε όλα τα παιδιά, στη νέα γενιά, αξίες όπως η πειθαρχία, ο σεβασμός, η αλληλεγγύη, η συνεργατικότητα, η πίστη, η αυτοεκτίμηση και η αφοσίωση στη συνεχή αυτοβελτίωση.
Άλλωστε, ο αθλητισμός, όπως είναι παγκοσμίως αποδεκτό, με τις αξίες και τα ιδεώδη του, λειτουργεί ως κοινωνικό εργαλείο θετικών προτύπων συμπεριφοράς, ενσωμάτωσης, συμπερίληψης, ίσης μεταχείρισης, άρσης των ανισοτήτων και εξάλειψης των διακρίσεων.
Ξεκινάμε πιλοτικά σε πέντε περιφέρειες της χώρας (Αττική, Ιωάννινα, Χανιά, Καστοριά και Λασίθι, τις οποίες επισκεφθήκαμε, αλλά και διοργανώσαμε διήμερο διαδικτυακό επιμορφωτικό σεμινάριο για τους προπονητές των κατά τόπους σωματείων), προτού εκκινήσει η καθολική εφαρμογή του μέτρου από το δικαστικό έτος 2025-2026.
Καθορίσαμε τις αυστηρές προϋποθέσεις που χρειάζεται να πληρούν τα σωματεία, τα οποία δηλώνουν εθελοντική συμμετοχή στο πρόγραμμα, τις λεπτομερείς διαδικασίες από την ώρα επιβολής του αναμορφωτικού μέτρου, την απαιτούμενη συνεργασία με τους Επιμελητές κ.λπ.».
Ακόμη, ο κ. Βρούτσης ανέφερε:
«Χαίρομαι ιδιαίτερα που η ανταπόκριση των αθλητικών σωματείων, που καλλιεργούν ατομικά και ομαδικά αθλήματα, ήταν ενθουσιώδης! Συμφώνησαν απολύτως στον κοινωνικό ρόλο που οφείλουν να διαδραματίσουν, αλλά και για την ευκαιρία που θα παράσχουν σε παιδιά ήπιας παραβατικότητας, προκειμένου εκείνα να επωφεληθούν από τα ευεργετήματα που προσφέρει η ενασχόληση με τον αθλητισμό, σε ένα υγιές και προστατευμένο περιβάλλον». Και κατέληξε: «Κάθε παιδί, που θα επανεντάσσεται μέσω του αθλητισμού, θα αξίζει περισσότερο και από τα κύπελλα και από τα μετάλλια».
Τις λεπτομέρειες της υλοποίησης του νέου αναμορφωτικού μέτρου και τη λογική της «φιλικής προς το παιδί Δικαιοσύνης» ανέλυσε η Ευτυχία Κατσιγαράκη, εγκληματολόγος και προϊστάμενη Γενικής Διεύθυνσης Ειδικών Νομικών Ζητημάτων και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του υπουργείου Δικαιοσύνης.
Τον σχεδιασμό από πλευράς του υπουργείου Αθλητισμού, τα κριτήρια επιλογής των αθλητικών σωματείων, τον ρόλο των προπονητών και τα φίλτρα προστασίας ώστε κάθε ανήλικος με τέτοιο αναμορφωτικό μέτρο να αφομοιωθεί στην αθλητική οικογένεια, εξήγησε ο Βασίλης Κάκκος, προϊστάμενος Διεύθυνσης Αγωνιστικού Αθλητισμού της Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού του υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού.
Τις διεθνείς καλές πρακτικές παρουσίασε σε διαδικτυακή σύνδεση με τη Βιέννη η Γεωργία Δημητροπούλου, εμπειρογνώμονας αντιμετώπισης της νεανικής παραβατικότητας μέσω του αθλητισμού στο Γραφείο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τα ναρκωτικά και το έγκλημα.
Υπογραφή κοινής υπουργικής απόφασης
Πριν από λίγα 24ωρα υπεγράφη η κοινή υπουργική απόφαση η οποία καθορίζει το πλαίσιο επιλογής και εφαρμογής του αναμορφωτικού μέτρου που προβλέπει ο νέος Ποινικός Κώδικας για τους ανήλικους παραβάτες άνω των 12 ετών. Παράλληλα, καθορίζει και τους κανόνες υλοποίησή τους, με την παρακολούθηση προγραμμάτων αθλητισμού και της συμμετοχής των ανηλίκων σε νομίμως λειτουργούντα αθλητικά σωματεία.
Ως αναμορφωτικά μέτρα ανηλίκων, προβλέπεται η επιβολή παρακολούθησης ειδικών εκπαιδευτικών, καλλιτεχνικών και πολιτιστικών προγραμμάτων σε κρατικούς, δημοτικούς ή ιδιωτικούς φορείς. Παράλληλα, προβλέπεται η παρακολούθηση αθλητικών προγραμμάτων, όπως και τη συμμετοχή σε αθλητικά σωματεία.
Μέσα στο επόμενο διάστημα αναμένεται να υπάρξει και ανάλογη νομοθετική πρωτοβουλία του υπουργείου Δικαιοσύνης σε συνεργασία με το υπουργείο Πολιτισμού, προκειμένου να μπορούν τα αναμορφωτικά μέτρα να εφαρμοστούν στο χώρο του πολιτισμού.
Η πρώτη εφαρμογή στο Λασίθι
Μάλιστα, κατά τη διάρκεια της παρουσίασης των νέων νομοθετικών μέτρων έγινε και διαδικτυακή σύνδεση με το δικαστήριο του Λασιθίου Κρήτης, όπου για πρώτη φορά δόθηκε η δυνατότητα σε 3 ανήλικους, χαμηλής ποινικής παραβατικότητας, να ενταχθούν στο νέο πρόγραμμα. Οι δύο ανήλικοι είχαν παραβιάσει τον ΚΟΚ και στον τρίτο είχε βρεθεί μικροποσότητα ναρκωτικών ουσιών. Οι δύο πρώτοι εντάχθηκαν σε πρόγραμμα ποδοσφαιρικού Σωματείου και ο τρίτος σε Σωματείο άρσης βαρών.
Επαφές με ΠΑΕ
Στο πλαίσιο της διεύρυνσης των αναμορφωτικών μέτρων είχε συσταθεί από τον κ. Φλωρίδη ομάδα εργασίας για την προετοιμασία της πιλοτικής εφαρμογής των νέων αναμορφωτικών μέτρων.
Στο πλαίσιο αυτό, τα μέλη της ομάδας εργασίας πραγματοποίησαν τις αναγκαίες συναντήσεις και είχαν επαφές για την υλοποίηση των μέτρων που επρόκειτο να εφαρμοστούν.
Μάλιστα, κάποια από τα μέλη της ομάδας εργασίας μετέβησαν σε τέσσερις πόλεις, στα Χανιά, Λασίθι, Καστοριά και Ιωάννινα. Στις πόλεις αυτές πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις με δικαστικούς και εισαγγελικούς λειτουργούς (οι οποίοι θα είναι εφαρμοστές των νεών διατάξεων) και αθλητικά σωματεία, τα οποία είχαν εκδηλώσει ενδιαφέρον να συμμετάσχουν και να υποδεχτούν τους ανηλίκους.
Αντίστοιχη συνάντηση έγινε και στο υπουργείο Δικαιοσύνης, με τη συμμετοχή αθλητικών σωματείων της Αθήνας και του Πειραιά, μεταξύ των οποίων ήταν η ΑΕΚ, ο Παναθηναϊκός, ο Ολυμπιακός, ο Πανιωνίος, ο Μίλωνας και άλλες ΠΑΕ.
Τι προβλέπει η ΚΥΑ
Σύμφωνα με την ΚΥΑ, «το αναμορφωτικό μέτρο της παρακολούθησης προγραμμάτων αθλητισμού και της συμμετοχής σε αθλητικά σωματεία έχει κατ’ εξοχήν παιδαγωγικό χαρακτήρα και προϋποθέτει το σεβασμό της προσωπικότητας του ανηλίκου καθ’ όλη τη διάρκεια της υλοποίησής του από τα εμπλεκόμενα μέρη».
Κατά το περιεχόμενο της υπουργικής απόφασης, «η επιλογή του αναμορφωτικού μέτρου της παρακολούθησης προγραμμάτων αθλητισμού και της συμμετοχής σε αθλητικά σωματεία, το περιεχόμενο και η διάρκεια αυτού, διέπεται από την αρχή της αναλογικότητας αναφορικά με τη βαρύτητα της πράξης που έχει τελεστεί, την προσωπικότητα του ανηλίκου, την προηγούμενη ενασχόληση με τον αθλητισμό και τις δεξιότητες αυτού, καθώς και τις συνθήκες διαβίωσής του».
Δικαιώματα και υποχρεώσεις ανήλικου
Σύμφωνα με το άρθρο 6 της υπουργικής απόφασης, κατά τη διάρκεια της εφαρμογής του αναμορφωτικού μέτρου, ο ανήλικος οφείλει να τηρεί το προπονητικό πρόγραμμα και τον κανονισμό του αθλητικού σωματείου στο οποίο συμμετέχει και να συνεργάζεται με τον προπονητή και τους άλλους συναθλητές του.
Σε περίπτωση ασθένειας ή άλλου σοβαρού κωλύματος, ο ανήλικος ενημερώνει τον επόπτη επιμελητή ανηλίκων και τον προπονητή του, προκειμένου να καλύψει μελλοντικά τις ώρες της απουσίας του, αν και εφόσον τούτο είναι εφικτό.
Ακόμη, ο ανήλικος οφείλει να συνεργάζεται με τον επιμελητή ανηλίκων κατά τη διάρκεια της συμμετοχής του στο αθλητικό πρόγραμμα και έχει την υποχρέωση να τον ενημερώνει για τυχόν προβλήματα που αντιμετωπίζει κατά την παρακολούθηση του προγράμματος.
Πάντως, ο ανήλικος «δεν είναι υποχρεωμένος να συμμετέχει στο αθλητικό πρόγραμμα πέραν των ωρών προπόνησης που ορίζονται στο πρωτόκολλο συνεργασίας για την εφαρμογή του επιβληθέντος αναμορφωτικού μέτρου, εκτός και αν ο ίδιος επιθυμεί να συμμετέχει και σε αθλητικούς αγώνες του Σωματείου».
Σε περίπτωση κατά την οποία ο ανήλικος δεν τηρεί ή τηρεί ελλιπώς ή πλημμελώς τις υποχρεώσεις του προς το αθλητικό σωματείο στο οποίο έχει ενταχθεί, τότε μπορεί, να εφαρμοστούν οι διατάξεις του άρθρου 124 του Ποινικού Κώδικα. Οι διατάξεις αυτές προβλέπουν ότι το δικαστήριο που επέβαλε τα αναμορφωτικά μέτρα, ανά πάσα στιγμή, μπορεί να τα αντικαταστήσει με άλλα και μάλλον αυστηρότερα.
Το αναμορφωτικό μέτρο της παρακολούθησης προγραμμάτων αθλητισμού και συμμετοχής σε αθλητικά σωματεία, «πραγματοποιείται σε ορισμένες ημέρες της εβδομάδας, εκτός σχολικού, εκπαιδευτικού ή εργασιακού ωραρίου και με τρόπο που να μην εμποδίζει την εκπλήρωση των εκπαιδευτικών ή εργασιακών υποχρεώσεων του ανηλίκου». Το χρονικό διάστημα επιβολής του αναμορφωτικού μέτρου ορίζεται από τη δικαστική απόφαση με την οποία επιβάλλεται το αναμορφωτικό μέτρο.
Σε περίπτωση κατά οποία ο ανήλικος με τη θέλησή του συμμετέχει σε αγωνιστικές δραστηριότητες του αθλητικού σωματείου, αυτό αποτελεί μέρος του προγράμματος που παρακολουθεί.
Όμως, εάν ο ανήλικος συμμετέχει σε προπονητικές και αγωνιστικές δραστηριότητες του αθλητικού σωματείου, τότε απαιτείται η έκδοση δελτίου αθλητικής ιδιότητας και κάρτα υγείας.
Επίβλεψη προγραμμάτων
Κατά τη διάρκεια του προγράμματος, ο επιμελητής ανηλίκων θα συνεργάζεται στενά με το αρμόδιο υπεύθυνο πρόσωπο που έχει οριστεί από το αθλητικό σωματείο και είναι συναρμόδιο για την επίβλεψη του αναμορφωτικού μέτρου.
Ο επιβλέπων έχει υποχρέωση «να παρακολουθεί την τήρηση των υποχρεώσεων του ανηλίκου και να του παρέχει την αναγκαία καθοδήγηση και υποστήριξή του». Επιπρόσθετα, «συνεργάζεται στενά με τον επιμελητή ανηλίκων, πραγματοποιεί συναντήσεις μαζί του και τον ενημερώνει για την πρόοδο εφαρμογής του αναμορφωτικού μέτρου και την εν γένει συμπεριφορά του ανηλίκου».
Ο επιμελητής θα επισκέπτεται τον ανήλικο στις εκδηλώσεις-προπονήσεις σε τακτά χρονικά διαστήματα, «κατά την κρίση του ή όταν τούτο κρίνεται χρήσιμο ή μετά από σχετική πρόσκληση του σωματείου ή του ανηλίκου».
Επιπρόσθετα, ο πρόεδρος του Δικαστηρίου Ανηλίκων, ο εισαγγελέας Ανηλίκων και ο ανακριτής εποπτεύουν τη γενικότερη εφαρμογή του μέτρου και έχουν την δυνατότητα να ενημερώνονται ανά πάσα στιγμή από τον επιμελητή και από το αθλητικό σωματείο σχετικά με την πορεία του ανηλίκου.
Ασφαλιστική κάλυψη ανηλίκων
Ο ανήλικος στον οποίο έχει επιβληθεί το αναμορφωτικό μέτρο της παρακολούθησης προγραμμάτων αθλητισμού και συμμετοχής σε αθλητικά σωματεία, υπάγεται στην ασφάλιση του e-ΕΦΚΑ κατά του κινδύνου ατυχήματος, στις περιπτώσεις που κανένας από εκείνους που έχουν τη γονική μέριμνα του ανηλίκου (γονείς, ιδρύματα, κ.λπ.) δεν έχουν ασφαλιστική κάλυψη.
Η εισφορά για την ασφάλιση του ανηλίκου καθορίστηκε στο 1% επί του βασικού μισθού άγαμου μισθωτού άνω των 25 ετών και τα σχετικά κονδύλια βαρύνουν τον προϋπολογισμό του υπουργείου Δικαιοσύνης.
Να σημειωθεί εδώ, ότι τα εν λόγω αναμορφωτικά μέτρα προκαλούν, κατ’ εκτίμηση, δαπάνη σε βάρος του τακτικού προϋπολογισμού του υπουργείου Δικαιοσύνης ύψους μέχρι 49.000 ευρώ για καθένα από τα επόμενα οικονομικά έτη.
Δαπάνες εξοπλισμού – εισιτήρια
Ο απαιτούμενος αθλητικός εξοπλισμός για την κάλυψη των προπονητικών και αγωνιστικών αναγκών του προγράμματος, στο οποίο συμμετέχει ο ανήλικος, χορηγείται από το αθλητικό σωματείο.
Ωστόσο, οι δαπάνες για τον αθλητικό εξοπλισμό, την έκδοση κάρτας υγείας, καθώς και τα έξοδα μετακίνησης ανήλικου με τα μέσα μαζικής μεταφοράς από και προς τον τόπο των προπονήσεων, βαρύνει τον προϋπολογισμό του υπουργείου Δικαιοσύνης.
