Τον Νοέμβριο ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός (ISS) θα συμπληρώσει 25 χρόνια σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη μας.
Όλο αυτό το διάστημα, εκατοντάδες αστροναύτες έχουν εγκατασταθεί προσωρινά στο γιγάντιο διαστημικό σκάφος, ενώ ανάμεσα στους επισκέπτες του συγκαταλέγονται βάτραχοι, σκουλήκια, οστρακοειδή και πεταλούδες: καθένα από αυτά αποτέλεσε αντικείμενο πειραμάτων με στόχο την αποκάλυψη των επιπτώσεων της έλλειψης βαρύτητας, της ακτινοβολίας και άλλων εξωγήινων φαινομένων στα έμβια όντα. Επιπλέον, οι αστροναύτες έχουν πραγματοποιήσει μελέτες για τη σκοτεινή ύλη, τις κοσμικές ακτίνες και τα στρώματα όζοντος της Γης.
Ωστόσο, οι ημέρες αυτού του τερατώδους σκάφους μήκους 100 μέτρων – που ξεκίνησαν στις 20 Νοεμβρίου 1998 όταν το πρώτο τμήμα του, η ρωσική μονάδα Zarya, εκτοξεύτηκε σε τροχιά – είναι πλέον μετρημένες. Όπως αναφέρει ο Guardian, ο σταθμός λειτουργεί ήδη για μια δεκαετία περισσότερο από το προγραμματισμένο και υποφέρει όλο και περισσότερο από διαρροές αέρα, βλάβες στους προωθητήρες και άλλα ατυχήματα που εντείνονται καθώς θερμαίνεται και ψύχεται 16 φορές την ημέρα, κάνει το γύρο της Γης με ταχύτητα 17.500 χλμ/ώρα. Οι κραδασμοί από τις προσδέσεις διαστημοπλοίων και τις μετακινήσεις του πληρώματος επιτείνουν αυτά τα προβλήματα, όπως και ο γερασμένος – σχεδόν απαρχαιωμένος – εξοπλισμός του.
Ως αποτέλεσμα, η NASA αποφάσισε ότι ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός, ο οποίος αποτελείται πλέον από 16 μονάδες, θα καταργηθεί και θα βυθιστεί στον Ειρηνικό Ωκεανό το 2031. Όπως διαβεβαιώνει η διαστημική υπηρεσία, οι κίνδυνοι από την πρόσκρουση του σκάφους των 400 τόνων στον πλανήτη μας θα είναι ελάχιστοι: «Μόλις τα συντρίμμια εισέλθουν στον ωκεανό, αναμένεται να κατακαθίσουν στον πυθμένα. Δεν αναμένονται ουσιαστικές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις».
Άξιζε τα 137,5 δισ. ευρώ;
Η επικείμενη καταστροφή του ISS εγείρει βασικά ερωτήματα. Άξιζαν τα 137,5 δισεκατομμύρια ευρώ που κόστισε η κατασκευή και η λειτουργία του; Τι μάθαμε τα τελευταία 25 χρόνια που να δικαιολογεί αυτή τη δαπάνη; Τι θα τον αντικαταστήσει και ποιος θα πληρώσει το λογαριασμό;
Το πρώτο ερώτημα είναι το πιο αμφιλεγόμενο. Πολλοί επιστήμονες επισημαίνουν ότι ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός παρείχε ανεκτίμητες γνώσεις σχετικά με το πώς να ζει και να εργάζεται κανείς σε συνθήκες μηδενικής βαρύτητας, γνώσεις που θα είναι ζωτικής σημασίας καθώς η ανθρωπότητα ετοιμάζεται να επιστρέψει στο φεγγάρι και να ξεκινήσει ταξίδια μακράς διάρκειας στον Άρη και πέρα από αυτόν.
Άλλοι διαφωνούν, υποστηρίζοντας ότι τα χρήματα αυτά θα μπορούσαν να είχαν επενδυθεί καλύτερα σε διαφορετικά έργα. «Η μόνη πραγματική τεχνολογία που παρήγαγε ο ISS αφορά τη διατήρηση των ανθρώπων εν ζωή στο διάστημα – η οποία είναι μια παράλογη διαδικασία, αν συνειδητοποιήσουμε ότι δεν έχει νόημα να έχουμε ανθρώπους στο διάστημα», έχει υποστηρίξει ο αείμνηστος νομπελίστας φυσικός Στίβεν Γουάινμπεργκ. Η άποψη αυτή υποστηρίζεται από τον Βασιλικό Αστρονόμο του Ηνωμένου Βασιλείου, Μάρτιν Ρις. «Τα ρομπότ γίνονται πιο έξυπνα και πιο εξελιγμένα, και είναι πολύ οικονομικότερη η λειτουργία τους στο διάστημα. Δεν χρειαζόμαστε ανθρώπους για να κάνουμε έρευνα στο διάστημα».
«Απλά κοιτάξτε τους τίτλους των εφημερίδων», προσθέτει ο Ρις. «Η μόνη φορά που ο ISS γίνεται είδηση είναι όταν οι τουαλέτες του σταματούν να λειτουργούν ή όταν ένας αστροναύτης αιωρείται με μια κιθάρα τραγουδώντας το “Space Oddity”».
Οι διάδοχοι του ISS
Ωστόσο, οι διαστημικοί σταθμοί δεν πρόκειται να εξαφανιστούν από τον νυχτερινό ουρανό. Μπορεί ο ISS να τερματιστεί σε λίγα χρόνια, αλλά οι ΗΠΑ, η Ευρώπη, η Ιαπωνία, ο Καναδάς και η Ινδία έχουν αποκαλύψει σχέδια για την εκτόξευση και την κατασκευή νέων εργαστηρίων σε τροχιά, ενώ η Κίνα έχει ήδη κατασκευάσει τον δικό της μόνιμα επανδρωμένο σταθμό, τον Tiangong.
Από την πλευρά τους, οι ΗΠΑ – σε συνεργασία με την Ευρώπη, την Ιαπωνία και τον Καναδά – σχεδιάζουν να κατασκευάσουν το Gateway, μια μικρότερη έκδοση του ISS, η οποία θα τεθεί στη συνέχεια σε τροχιά γύρω από το φεγγάρι. Τον σταθμό θα επισκέπτονται ομάδες αστροναυτών, αρχικά για εβδομάδες και στη συνέχεια για μήνες κάθε φορά. Από εκεί θα κατευθύνουν ρομποτικά σκάφη που θα εξερευνούν την επιφάνεια της σελήνης και θα συμβάλλουν στην προετοιμασία της κατασκευής μιας μόνιμης επανδρωμένης βάσης εκεί.
