Η στάση της Ευρώπης στο ζήτημα της Γάζας είναι νωρίς να κριθεί με γεωπολιτική προσέγγιση και αργά να εκτιμηθεί ως καταλύτης στην προσπάθεια αποφυγής μιας βαθιάς ρήξης ισραηλο-παλαιστινιακής ρήξης και μεταμόρφωσης της Λωρίδας της Γάζας.
Δυστυχώς, η καθυστέρηση που χαρακτηρίζει την Ευρώπη στη διαμόρφωση κοινής στρατηγικής σε μεγάλα γεωπολιτικά ζητήματα σκοτώνει και προθέσεις και δράσεις και – κυρίως – ανθρώπους.
Μετά τις 7 Οκτωβρίου το σχεδόν ξεχασμένο «Παλαιστινιακό» έγινε κυρίαρχη αγωνία για την Ευρωπαϊκή Ένωση, με το χτύπημα της Χαμάς να επιφέρει αναστάτωση σε όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Τα μηνύματα εξελίσσονται με αντιφάσεις. Σε κοινωνικό επίπεδο έχουμε έντονα αντισημιτικά περιστατικά σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις. Και δεν εννοώ μόνον τις διαδηλώσεις. Όλο και πληθαίνουν οι αναφορές ότι “άγνωστοι” σημαδεύουν με το αστέρι του Δαυίδ κατοικίες Εβραίων.
Παράλληλα, διακρίνουμε έναν υφέρποντα αντί-μουσουλμανισμό και ισλαμοφοβία. Κινδυνεύουμε, για πρώτη φορά, ως Ευρωπαίοι να γίνουμε μέρος του προβλήματος, υπό την έννοια ότι οι κοινωνίες αντιδρούν με διαφορετικό τρόπο απ’ ότι οι ηγεσίες.
Εκτιμώ, πως η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει μια πάγια – και πλέον – μια συγκυριακή θέση έναντι των γεγονότων.
Η πάγια θέση είναι πως υποστηρίζει μια δίκαιη και διαρκή ειρήνη μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης. Η θέση της ΕΕ είναι ότι η λύση πρέπει να βασιστεί στη διεθνή νομιμότητα, στις αποφάσεις του ΟΗΕ και στις συμφωνίες που έχουν επιτευχθεί μεταξύ των δύο πλευρών. Η ΕΕ επιθυμεί τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου, δημοκρατικού και ενωμένου Παλαιστινιακού κράτους που θα συνυπάρχει ειρηνικά με το Ισραήλ. Επίσης, η ΕΕ προωθεί την ανάπτυξη και την οικονομική ευημερία της Παλαιστίνης, καθώς και τον σεβασμό των δικαιωμάτων του Παλαιστινιακού λαού.
Η συγκυριακή θέση διαμορφώνεται μετά το απρόκλητο τρομοκρατικό χτύπημα της Χαμάς κατά του Ισραήλ, με στόχο απλούς πολίτες. Αυτή η φρικαλέα ενέργεια, οι απαγωγές, οι αποκαλύψεις ότι ηγέτες ενός ένοπλου όχλου δίνουν εντολές από μακριά, ο κίνδυνος ανάφλεξης ενός πολέμου από το τίποτα σε μια περιοχή που δεν μπορεί να συμβιβαστεί με την Ειρήνη – για διάφορους λόγους – έφερε τους Ευρωπαίους απέναντι σε πολλαπλά διλήμματα.
Έτσι, οι Ευρωπαίοι ηγέτες υπενθύμισαν, την Τρίτη 17 Οκτωβρίου, το δικαίωμα του Ισραήλ να υπερασπιστεί τον εαυτό του, αλλά σε συμμόρφωση με το διεθνές δίκαιο και το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο. «Πρόκειται για την υπεράσπιση της ειρήνης, του διεθνούς δικαίου και του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου παντού, ανά πάσα στιγμή», υπογράμμισε ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Charles Michel.
Λίγες ημέρες αργότερα, 26 και 27 Οκτωβρίου στη Σύνοδο Κορυφής των Βρυξελλών οι Ευρωπαίοι ηγέτες ανάλωσαν χρόνο, ενέργεια και διπλωματικό κεφάλαιο για να βρουν την κατάλληλη κοινή διατύπωση σε μια αυτονόητη ανάγκη: να βρεθεί τρόπος να φυγαδευτεί ο άμαχος πληθυσμός και να φτάσουν σε κρίσιμες περιοχές προμήθειες ανθρωπιστικής βοήθειας που είτε έχουν μπλοκαριστεί με φορτηγά του ΟΗΕ στην Αίγυπτο, είτε δεν έχουν καθαρό και ασφαλή διάδρομο προσπέλασης από τη θάλασσα ή από τη στεριά. Και όσο ο πλανήτης αγωνιούσε για το τι θα αποφασίσουν οι Ευρωπαίοι ο λευκός καπνός μιας λεκτικής διατύπωσης περί ανθρωπιστικών διαδρόμων και παύσεων μπερδεύτηκε με τον μαύρο καπνό των καταιγιστικών ισραηλινών επιθέσεων που, θυμίζω, ξεκίνησαν λίγες ώρες μετά την επιστροφή των ηγετών στις χώρες τους. Αργά το απόγευμα της Παρασκευής 27 Οκτωβρίου.
Αντιφατικές δηλώσεις και πολιτικές ασάφειας
Οι κακοφωνίες στην ΕΕ, στο θέμα της Γάζας, άρχισαν με τις δηλώσεις του Ούγγρου Επιτρόπου Βαρχέλι, συνεχίστηκαν με τις ασυντόνιστες πρωτοβουλίες της Προέδρου της Κομισιό να επισκεφθεί το Ισραήλ χωρίς προσυνεννόηση και χωρίς εξουσιοδότηση από τους Ευρωπαίους ηγέτες, σε πλήρη άγνοια του Συμβουλίου, κορυφώθηκαν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που επακολούθησε.
Η ΕΕ άργησε να διευκρινίσει ότι το Ισραήλ είχε την υποχρέωση να ελαχιστοποιήσει τις απώλειες ενώ η χώρα βομβάρδιζε και έκοβε καύσιμα, νερό και ιατρικές προμήθειες σε άμαχο πληθυσμό. Επίσης, απέφυγε να διευκρινίσει μέχρι πότε το Ισραήλ θα διατηρεί το δικαίωμα στην άμυνα και πότε οι πολλαπλές επιθέσεις θα έχουν ξεπεράσει την αναλογική απάντηση και θα έχουν αρχίσει να θεωρούνται αδικαιολόγητες ως προς την ένταση και το αποτέλεσμά τους.
Μόλις εχθές η Ευρώπη άρχισε να δυσανασχετεί με την υπέρβαση κανόνων πολεμικής συμπεριφοράς, καθώς φαίνεται πως οι απώλειες προκαλούν περιττό πόνο στους αμάχους της Γάζας. Ο ΟΗΕ μιλά για πείνα και λιμό. Μιλά για εκτοπισμό αμάχων από τις εστίες τους.
Το απόγευμα η Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν και ο Γιοζέπ Μπορέλ εξέφραζαν την ευαρέσκειά τους για το γεγονός ότι άνοιξε μια ασφαλής διαδρομή μέσω Ράφας προς την Αίγυπτο για να φυγαδευτούν άτομα με διπλή υπηκοότητα, ορισμένοι ξένοι και αρκετοί τραυματίες.
Λίγο αργότερα, όμως, ο Πήτερ Στάνο, ο εκπρόσωπος Τύπου της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης, ένα απλό στέλεχος της Κομισιόν δήλωνε εκ μέρους της Ενωμένης Ευρώπης, πως “Η έξαρση της τρομοκρατίας των εποίκων στη Δυτική Όχθη έχει οδηγήσει σε πολύ μεγάλους αριθμούς θυμάτων αμάχων και σε παλαιστινιακές κοινότητες που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Η κατάσταση μπορεί να ξεφύγει από τον έλεγχο και προκαλεί ανείπωτη ταλαιπωρία στις τοπικές κοινωνίες”. Απαιτούνται επείγοντα μέτρα, αναφέρει στην ανακοίνωσή του, και επισημαίνει ότι το Ισραήλ έχει το καθήκον να προστατεύει τους αμάχους στη Δυτική Όχθη από τη βία εξτρεμιστών εποίκων, να θέτει υπόλογους τους δράστες και να διασφαλίζει την επέμβαση του Ισραηλινού Στρατού. Είναι μια νομική υποχρέωση που πρέπει να εκπληρωθεί.
Αυτές οι δηλώσεις είναι νουνεχείς. Αλλά, δεν έγιναν από πολιτικά πρόσωπα της ευρωπαϊκής ιεραρχίας. Κι αυτό έχει μεγάλη σημασία.
Το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα, δεν μπορεί να προβλεφθεί με βεβαιότητα. Ο κίνδυνος μιας επικίνδυνης κλιμάκωσης της σύγκρουσης αυξάνεται, παρά τις δηλώσεις από την πλευρά του Ιράν και την απροθυμία Αιγύπτου και Ιορδανίας να υποδεχτούν ως πρόσφυγες Παλαιστίνιους στο έδαφός τους.
Άλλωστε, κανείς δεν ξέρει ποιος είναι ποιος από τους δυνητικά φερόμενους ως πρόσφυγες.
Αυτοάμυνα, εκδίκηση, μίσος, τρομοκρατία και τανάπαλιν
Αλλά υπάρχει και μια άλλη αλήθεια. Ο κίνδυνος αυτός ο πόλεμος να γίνει πόλεμος πολιτισμών. Γιατί τώρα και όχι παλαιότερα; Για δύο λόγους: επειδή τώρα υπάρχει μεγάλη διασπορά ανθρώπων που υποστηρίζουν φανατικά την Παλαιστίνη σε όλη την Ευρώπη και επειδή η προπαγάνδα ή η παρακίνηση έχουν σύμμαχο τα κοινωνικά δίκτυα ή τα βιντεοπαιχνίδια, μέσω των οποίων γίνονται πλέον οι περισσότερες επικοινωνίες μεταξύ ανθρώπων του εγκλήματος ή υποψήφιους τρομοκράτες.
Κρατώ την επίκριση αναλυτών, πως οι εταίροι της ΕΕ στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένου του βασιλιά Αμπντάλα της Ιορδανίας, καταδίκασαν με μια αργοπορημένη και άτονη δήλωση ενέργειες που δεν λαμβάνουν υπόψη την προστασία των Παλαιστινίων.
«Το μήνυμα που ακούει ο αραβικός κόσμος είναι δυνατό και ξεκάθαρο: οι ζωές των Παλαιστινίων έχουν μικρότερη σημασία από τις ισραηλινές. Οι ζωές μας έχουν μικρότερη σημασία από άλλες ζωές. Η εφαρμογή του διεθνούς δικαίου είναι προαιρετική. Και τα ανθρώπινα δικαιώματα έχουν όρια – σταματούν στα σύνορα, σταματούν σε αγώνες και σταματούν στις θρησκείες», είπε ο βασιλιάς Αμπντάλα στη διάσκεψη που έγινε στο Κάιρο, στις 23 Οκτωβρίου.
Αυτό είναι ένα πολύ επικίνδυνο μήνυμα. Μάλλον έκκληση της αραβικής πλευράς να μην ισοπεδωθούν, πέρα από τις υποδομές της Χαμάς, και οι ελπίδες των Παλαιστινίων για έναν τόπο μόνιμης και ειρηνικής εγκατάστασής τους στην περιοχή.
Από την άλλη, ούτε η ΕΕ ούτε η Δύση γενικότερα θα κάνουν πίσω στη στήριξη που παρέχουν στο Ισραήλ. Σε καμιά περίπτωση. Οι λόγοι είναι πάρα πολλοί και ευρέως κατανοητοί. Συνεπώς δεν αποκλείεται να έχουμε μια ταλάντευση της Δύσης, εις βάρος της ειρήνης στην περιοχή, αν δεν δοθεί γρήγορα το μήνυμα ότι η σιγή των όπλων – μετά τη λήξη των εχθροπραξιών – θα πρέπει να οδηγήσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων το Ισραήλ με την Παλαιστινιακή Αρχή. Κι αυτό για να εξαλειφθεί πλήρως κάθε ψήγμα επιχειρηματολογίας της Χαμάς που σίγουρα θα επιχειρήσει να ριζοσπαστικοποιήσει τον παλαιστινιακό πληθυσμό ανά τη Δύση.
Υπάρχει περίπτωση τα παιδιά που σώθηκαν ή θα σωθούν από τις σημερινές εχθροπραξίες και έχουν χάσει το σπίτι τους, τους γονείς τους, τους συγγενείς τους να ξεχάσουν αυτόν τον πόνο; Προφανώς, όχι. Μήπως σωρεύουν στην ψυχή τους θυμό που κάποτε θα εκδηλωθεί; Προφανώς, ναί,
Για να ατονίσει αυτός ο θυμός θα πρέπει οι άνθρωποι αυτοί να κατανοήσουν έμπρακτα και γρήγορα ότι ο πόλεμος δεν γίνεται εναντίον τους, παρά εναντίον μιας αμετανόητης και αιμοσταγούς ομάδας τρομοκρατών. Έτσι, οι απώλειες των δικών τους ανθρώπων θα “μπορούσαν να ιδωθούν” ως θυσία για την ανεξαρτησία της πατρίδας τους. Εφόσον, όμως, η διεθνής κοινότητα αναγνωρίσει πως έχουν κάποια πατρίδα.
Διαρκής ανθρωπιστική βοήθεια από την ΕΕ προς τους Παλαιστίνιους
Η ΕΕ τριπλασίασε την ανθρωπιστική της βοήθεια προς τη Γάζα στα 78 εκατομμύρια ευρώ. Τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, που εγκρίθηκαν στις 26 Οκτωβρίου, ζητούν συνεχή, ταχεία, ασφαλή και απρόσκοπτη ανθρωπιστική πρόσβαση και βοήθεια σε όσους έχουν ανάγκη μέσω όλων των απαραίτητων μέτρων, συμπεριλαμβανομένων των ανθρωπιστικών διαδρόμων και των παύσεων για ανθρωπιστικές ανάγκες.
Η ΕΕ έχει ξεκινήσει μια επιχείρηση Humanitarian Air Bridge για να βοηθήσει τους ανθρώπους που επλήγησαν από την κρίση, διευκολύνοντας την παράδοση ανθρωπιστικού φορτίου που παρέχεται από τους εταίρους.
Από τις 16 Οκτωβρίου, 6 πτήσεις που μετέφεραν περισσότερους από 263 τόνους βοήθειας έφτασαν στην Αίγυπτο. Οι επιχειρήσεις αποσκοπούν στη διευκόλυνση της προκαθορισμένης βοήθειας για την υποστήριξη της ταχείας παροχής βοήθειας σε άτομα που έχουν ανάγκη στη Γάζα.
Επιπλέον, ο Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ έχει ενεργοποιηθεί για να προσφέρει υποστήριξη για πτήσεις επαναπατρισμού από το Ισραήλ.
Οικονομικό μπλόκο στη Χαμάς
Την ίδια ώρα, Ευρώπη και Ηνωμένες Πολιτείες συντονίζονται για να μπλοκάρουν τους οικονομικούς πόρους της Χαμάς. Όλοι συμφωνούν πως η Χαμάς δεν είναι εκπρόσωπος του παλαιστινιακού λαού. Λειτουργεί με γνώμονα την τρομοκρατία μέσα και πέρα από τα όρια δράσης της. Γι αυτό και δεν έχει φραγμό στις φρικαλεότητες που διαπράττει. Φανατίζει στρατηγικά νέους Παλαιστίνιους. Διασπείρει με τις πράξεις της μίσος για διατηρεί ως φαύλο κύκλο την ασυνεννοησία. Χρησιμοποιεί ομήρους και παιδιά ως ανθρώπινη ασπίδα για να προστατεύει θέσεις ή οπλοφόρους της. Και δημιουργεί φιλανθρωπικές οργανώσεις που χρησιμοποιεί για να προσπαθήσει να κρύψει τη φύση της χρηματοδότησής της.
Παράλληλα, προσπαθεί να επηρεάσει τη διεθνή κοινή γνώμη με μπαράζ fakenews στα social media κάθε λογής. Η ανάσχεση αυτής της μεθόδου λειτουργίας και ανάπτυξης μιας αυτοτροφοδοτούμενης σε συνενόχους τρομοκρατικής οργάνωσης είναι και πολλή δύσκολη και πολλή δαπανηρή. Οι κυρώσεις δεν φτάνουν. Χρειάζεται οργανωμένη αντίδραση, με συνένωση δυνάμεων και διεθνή δράση με μακροχρόνια στρατηγική. Σχεδόν αδύνατο και αυτό. Πολλές κοινές αποφάσεις αποσυντίθεται είτε λόγω διπλωματικής κόπωσης είτε λόγω εθνικών συμφερόντων είτε λόγω πολιτικά αντίρροπων στάσεων.
Εικόνα διχασμένου κόσμου στον ΟΗΕ
Την Παρασκευή 27 Οκτωβρίου, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ενέκρινε, με 121 ψήφους υπέρ, 14 κατά και 44 αποχές, ένα ψήφισμα (https://aeur.eu/f/9bx) που καλεί σε «άμεση, διαρκή και διαρκή ανθρωπιστική εκεχειρία, που θα οδηγήσει στον τερματισμό των εχθροπραξιών» στη Γάζα και καλεί όλους τα μέρη να συμμορφωθούν αμέσως και πλήρως με τις υποχρεώσεις τους βάσει του διεθνούς δικαίου, συμπεριλαμβανομένου του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου και του διεθνούς δικαίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Τα κράτη μέλη της ΕΕ ήταν διχασμένα στην ψηφοφορία, με 8 ψήφους υπέρ, 15 αποχές και 4 κατά. Το Βέλγιο, η Ιρλανδία, η Γαλλία, το Λουξεμβούργο, η Μάλτα, η Πορτογαλία, η Σλοβενία, η Ισπανία ψήφισαν υπέρ. Βουλγαρία, Κύπρος, Εσθονία, Ιταλία, Γερμανία, Ελλάδα, Φινλανδία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Ρουμανία, Ολλανδία, Σλοβακία, Σουηδία και Δανία απείχαν και η Αυστρία, η Κροατία, η Τσεχία και η Ουγγαρία ψήφισαν κατά.
Το ψήφισμα όπως πέρασε. Αλλά… ποιος το έλαβε υπόψη του;
Η επόμενη μέρα… καθρεφτίζει παρελθόν (;)
Το πως θα εξελιχθούν τα πράγματα “μένει να το δούμε”, όπως προσφιλώς λένε συχνά- πυκνά οι αναλυτές, όταν οι συνιστώσες είναι ενός προβλήματος είναι πολλές και ασταθείς.
Σε δυο γραμμές θα μπορούσαμε να πούμε ότι δυο παλιοί κόσμοι δύσκολα αποκτούν κοινό μέλλον, αν δεν βασιστούν σε κοινό παρόν.
Το ζήτημα για την Ευρώπη είναι αν μπορεί να αναπτύξει γεωπολιτικό ρόλο με ειδικό βάρος. Οι ασκήσεις διπλωματίας από ευρω-γραφειοκράτες που παρατηρούν από την τηλεόραση την εξέλιξη της Ιστορίας δεν φέρνουν αποτελέσματα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση στηρίζει τη δύναμή της στα λίγα χρήματα που μπορεί να προσφέρει ή να μην προσφέρει για την προώθηση εμβαλωματικών δράσεων. Τίποτε ολοκληρωμένο και τίποτε ταυτισμένο με τις διαχρονικές τοπικές ανάγκες σε περιοχές παρέμβασής της.
Η σημερινή Ευρωπαϊκή Ένωση, παραμένει όχημα με κυβερνήτες τη Γερμανία και τη Γαλλία. Συνεπώς ακόμη και αν ακολουθεί κατά προτεραιότητα τα συμφέροντα και τις ανησυχίες αυτών των δύο χωρών, οι τρίτες χώρες δεν έχουν ιδιαίτερο λόγο να τα λένε με καλοπληρωμένους και ατσαλάκωτους “ευρω-υπαλλήλους” που συντάσσουν ραπόρτα, όταν μπορούν να συνομιλήσουν με τους αυθεντικούς ηγήτορες και συνταχθούν απευθείας με τα συμφέροντα των δύο, παραβλέποντας με συμπάθεια τις καλές προθέσεις των άλλων είκοσι πέντε.
Έτσι, γινόμαστε και πάλι θεατές στο ίδιο έργο. Η κρίση αντιμετωπίζεται πρωτίστως με μια Διάσκεψη – στην οποία είναι αμφίβολο αν θα μετέχουν οι βασικοί ενδιαφερόμενοι, ακολούθως με πομπώδεις δηλώσεις και εν τέλει με τη δημιουργία μιας κάποιας task force ή οργανισμού που καταλήγει να παρουσιάζει ετήσιες εκθέσεις για μια κατάσταση που εξελίσσεται με βάση τις αβελτηρίες των δύο αντιμαχόμενων πλευρών. Κι αυτό το λέμε… μεθοδολογία επίλυσης, αντί – όπως θα έπρεπε – επικοινωνιακή διαχείριση μέχρι την επόμενη κορύφωση της κρίσης.
Ωστόσο, στην παρούσα φάση θα πρέπει να κρατήσουμε μια σοβαρή επιφύλαξη υπέρ της επιτυχίας μιας ειρηνευτικής διαδικασίας. Το Ισραήλ πιθανότατα θα ισοπεδώσει τη Γάζα μέχρις αφανισμού του δικτύου των τούνελ. Η Παλαιστινιακή Αρχή θα ενισχυθεί από διεθνή συμπάθεια, μπροστά στις εικόνες φρίκης με θύματα αμάχους. Ο αραβικός κόσμος θα ασκήσει μεγάλη πίεση στις κοινωνίες της Δύσης και το λόμπι του Ισραήλ δεν αποκλείεται να θελήσει πολιτικές αλλαγές στο Τελ Αβίβ και εκσυγχρονισμό οπτικής ως προς τον εδαφικό διαμοιρασμό και την εγκατάσταση των Παλαιστινίων.
Ας μη λησμονούμε το μεγάλο παράδοξο αυτού του ζητήματος: οι ισχυροί της περιοχής διαμένουν πολύ μακριά από τα εδάφη για τα οποία χύνεται, δεκαετίες τώρα, αίμα και δάκρυ.
