Πριν από 15 χρόνια καταδύθηκε, για πρώτη φορά, στα δροσερά νερά του ποταμού Hino στη νοτιοδυτική Ιαπωνία, ο φωτογράφος άγριας ζωής Yukihiro Fukuda. Μόλις έξι χρόνια αργότερα, κατάφερε να απαθανατίσει την εκπληκτική εικόνα της αρσενικής, ιαπωνικής, γιγαντιαίας σαλαμάνδρας η οποία φυλάει εκατοντάδες αυγά. Η φωτογραφία χάρισε στον Fukuda μία θέση στον τελικό του διαγωνισμού Wildlife Photographer of the Year, ο οποίος διοργανώθηκε από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου. Προς τιμήν του φωτογράφου, η σαλαμάνδρα ονομάστηκε Fukuda-kun.
Η φωτογραφία σηματοδοτεί και την πρώτη καταγραφή στην κάμερα της συμπεριφοράς ωοτοκίας των μυστηριωδών αμφίβιων. Η γιγαντιαία σαλαμάνδρα, της οποίας η βιολογία έχει αλλάξει ελάχιστα τα τελευταία 23 εκατομμύρια χρόνια, πιστεύεται ότι μπορεί να ζήσει έως και έναν αιώνα. Μετά την απαθανάτισή του, όμως, ο Fukuda-kun, δεν φαινόταν πουθενά. «Κόλλησε κάτω από ένα φράγμα στον ποταμό», ανέφερε ο βραβευμένος φωτογράφος του.
Η ιαπωνική γιγαντιαία σαλαμάνδρα, που είναι και η δεύτερη μεγαλύτερη από τα τρία κύρια είδη γιγαντιαίων σαλαμάνδρων στον κόσμο (τα άλλα δύο βρίσκονται σε Κίνα και ΗΠΑ), μπορεί να φτάσει σε μήκος έως και το 1,5 μέτρο. Το βαρύτερο καταγεγραμμένο δείγμα της βρίσκεται στο Μουσείο της Νομαρχίας Τοτόρι και ζυγίζει 44,3 κιλά. Τα υπερμεγέθη αμφίβια πλάσματα, παρά το μέγεθός τους, αντιμετωπίζουν πολλαπλές απειλές, μεταξύ των οποίων τα φράγματα αλλά και οι τσιμεντένιες όχθες των ποταμών που κατακερματίζουν τον βιότοπό τους στα ποτάμια της κεντρικής και δυτικής Ιαπωνίας, που αποτελούν και τα μόνα μέρη όπου το είδος ζει στη φύση.
Πιθανό οι τοπικοί πληθυσμοί να έχουν ήδη εξαφανιστεί
Τα τεχνητά φράγματα, που κατασκευάστηκαν για τον έλεγχο των πλημμυρών και για τη βελτίωση της άρδευσης για τη γεωργία, εμποδίζουν τη γιγαντιαία σαλαμάνδρα να μεταναστεύσει προς τα πάνω, με σκοπό να φτάσει σε περιοχές αναπαραγωγής, ενώ καταστρέφουν και τις φυσικές φωλιές όπου οι σαλαμάνδρες αναπαράγονται και εκκολάπτουν τα αυγά τους. Όπως σημείωσε ο ερευνητής και μέλος της Ιαπωνικής Εταιρείας Γιγαντιαίων Σαλαμάνδρων, Yuki Taguchi, στον Guardian, είναι πιθανό σε ορισμένες περιοχές οι τοπικοί πληθυσμοί να έχουν ήδη εξαφανιστεί.
Μεταξύ όσων εργάζονται για να διασφαλίσουν το μέλλον της σαλαμάνδρας και ο σύμβουλος οικοτουρισμού από τη Βρετανία, Richard Pearce. Ο ίδιος ζει στην Ιαπωνία για περισσότερο από μια δεκαετία ενώ, το 2021, ίδρυσε τη ΜΚΟ Sustainable Daisen, που κατασκευάζει ράμπες σε φράγματα για να επιτρέπει στις σαλαμάνδρες να κινούνται ελεύθερα κατά μήκος του συστήματος του ποταμού Nawa. Ο ποταμός πηγάζει από το όρος Daisen, την υψηλότερη κορυφή της περιοχής Chugoku. Σε διάφορες τοποθεσίες έχουν κατασκευαστεί ράμπες και σκάλες, ωστόσο αυτές δεν μπορούν να αντισταθμίσουν τον τεράστιο αριθμό των θυροφραγμάτων στους ιαπωνικούς ποταμούς. Όπως σημειώνει ο Taguchi, «χρειαζόμαστε πολύ περισσότερες ράμπες».
Η Sustainable Daisen με την άδεια της τοπικής κυβέρνησης κατασκεύασε, τον περασμένο Σεπτέμβριο, κατασκεύασε προσωρινές ράμπες από πέτρες και ξύλο σε τέσσερα φράγματα στη λεκάνη του ποταμού Nawa. «Καταφέραμε να παραδεχτούν ότι τα φράγματα αποτελούν πρόβλημα για τις ιαπωνικές γιγάντιες σαλαμάνδρες και να αναγνωρίσουν ότι οι ράμπες είναι ένας τρόπος για την αντιμετώπισή του», αναφέρει ο Pearce. Το επόμενο βήμα είναι να γίνουν οι κατασκευές περισσότερες σε αριθμό και μόνιμες. Ωστόσο, ο ίδιος δεν πιστεύει ότι τα δημόσια κονδύλια για την κατασκευή ραμπών θα υπάρξουν σύντομα καθώς είναι αρκετά δύσκολο να πειστούν πολίτες και αξιωματούχοι για τα μέτρα διατήρησης του είδους. Όπως πολλές αγροτικές πόλεις στην Ιαπωνία, η Daisen έχει συρρικνωμένο και γηρασμένο πληθυσμό και φθίνουσα οικονομία. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα μειωμένους οικονομικούς αλλά και ανθρώπινους πόρους. Η διάσωση της γιγαντιαίας σαλαμάνδρας δεν αποτελεί προτεραιότητα.
Ο αναπληρωτής καθηγητής βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Bucknell των ΗΠΑ και μέλος της ομάδας που αξιολόγησε την κατάσταση της ιαπωνικής γιγαντιαίας σαλαμάνδρας στον κόκκινο κατάλογο, Mizuki Takahashi, σημειώνει ακόμα ότι, και σε ολόκληρη την Ιαπωνία, «δεν ενδιαφέρονται αρκετοί νέοι για τη διατήρηση του είδους. Και αν ενδιαφέρονται ακόμα, δεν μπορούν να βρουν δουλειά σε αυτόν τον τομέα».
Πρόβλημα αποτελεί, επίσης, και ο τρόπος με τον οποίο προστατεύεται η ιαπωνική γιγαντιαία σαλαμάνδρα. Σύμφωνα με νόμο του 1952 το κυνήγι της απαγορεύεται. Οι πολίτες δεν επιτρέπεται καν να αγγίζουν το είδος. Ο ίδιος νόμος ορίζει τη σαλαμάνδρα και ως «ειδικό φυσικό μνημείο» – γεγονός που σημαίνει ότι, η ευθύνη για τη διατήρησή της βρίσκεται στα χέρια των πολιτιστικών υπηρεσιών. Οι εν λόγω υπηρεσίες σπανίως στελεχώνονται από βιολόγους ή ειδικούς σε θέματα άγριας ζωής.
Ο Pearce και άλλοι ειδικοί πιστεύουν ότι, ο χρόνος για τη διάσωση του είδους μετράει αντίστροφα. «23 εκατομμύρια χρόνια DNA μπορεί να εξαφανιστούν στη βάρδια μας», λέει ο ίδιος. «Πιστεύω ειλικρινά ότι, αν δεν κάνω κάτι εγκαίρως, δε θα το κάνει κανείς άλλος», καταλήγει.
