Ακούγοντας τα τελευταία λεπτά της πτήσης 9525 της Germanwings από τη Βαρκελώνη στο Ντίσελντορφ, οι ερευνητές αισθάνονται να ανατριχιάζουν.
Ο συγκυβερνήτης, Αντρέας Λούμπιτζ, κλειδωμένος μόνος μέσα στο κόκπιτ, ακούγεται να αναπνέει σταθερά, καθώς το Airbus A320 κατευθύνεται με ταχύτητα περίπου 700 χιλιομέτρων την ώρα στη χιονισμένη πλαγιά των γαλλικών Άλπεων. Ο Λούμπιτζ αγνοεί τα ουρλιαχτά του κυβερνήτη Πάτρικ Σοντερμάγιερ που τον καλεί να “ανοίξει τη διαολεμένη πόρτα” και προσπαθεί απεγνωσμένα να τη σπάσει χτυπώντας τη με έναν λοστό και έναν πυροσβεστήρα. Αγνοεί τις εκκλήσεις από τον ασύρματο, τις ειδοποιήσεις των ηλεκτρονικών συστημάτων και τα ουρλιαχτά τρόμου των 149 επιβατών που έχουν καταλάβει ότι έρχεται το τέλος. Ο Λούμπιτζ τους οδηγεί στην πλαγιά, όπου σχεδόν θα εξαϋλωθούν -”σαν κομφετί”, θα περιγράψει ένα μέλος των σωστικών συνεργείων.
Τις μνήμες από τη φρικιαστική περίπτωση της πτήσης της Germanwings και δεκάδες ακόμα, στις οποίες ο πιλότος αποφάσισε να αυτοκτονήσει “παίρνοντας” μαζί του και το υπόλοιπο πλήρωμα και τους επιβάτες, ξυπνά η αποκάλυψη της Wall Street Journal για την πτώση του Boeing 787 της Air India στην Αχμενταμπάντ, στην Ινδία, που κόστισε τη ζωή σε 260 ανθρώπους. Σύμφωνα με αυτή, δευτερόλεπτα αφού απογειώθηκε με προορισμό το Λονδίνο, ο κυβερνήτης έκοψε την τροφοδοσία καυσίμων, ουσιαστικά καταδικάζοντας την πτήση σε συντριβή. Στον ανατριχιαστικό διάλογο που καταγράφηκε στο μαύρο κουτί του αεροσκάφους, ο 32χρονος συγκυβερνήτης Κλάιβ Κούντερ, ακούγεται να ρωτά τον 56χρονο κυβερνήτη Σουμίτ Σαμπαουάλ: “Γιατί έκοψες τα καύσιμα;”, με τον Σαμπουάλ να απαντά “μα δεν το έκανα εγώ”. Η αποκάλυψη δε ότι ο Σαμπουάλ έπασχε από βαριά κατάθλιψη τα τελευταία χρόνια, έχοντας μάλιστα σταματήσει να πετάει μετά το θάνατο της μητέρας του, στρέφει τις έρευνες επάνω του. Και θυμίζει άλλες περιπτώσεις πιλότων που οδήγησαν στο θάνατο συναδέλφους και συνεπιβάτες τους επειδή κανείς δεν διέγνωσε τα ψυχολογικά προβλήματα που τους βασάνιζαν- κάποιες από τις πιο συγκλονιστικές παραθέτουμε παρακάτω.
Βίντεο από τη συντριβή της Air India:
NEW footage shows the crash of Air India Flight 171. pic.twitter.com/BGQSnOEdYh
— Clash Report (@clashreport) June 12, 2025
«Έκανα το μεγαλύτερο λάθος της ζωής μου»
Η τραγωδία της Air India θυμίζει ένα πολύ πρόσφατο περιστατικό που είχε διαφορετική εξέλιξη. Αυτό του Οκτωβρίου του 2023, όταν ο ένας από τους τρεις πιλότους πτήσης της Alaska Airlines, Τζο Έμερσον, κατέβασε τους μοχλούς ώσης του αεροσκάφους, προσπαθώντας να σβήσει τους κινητήρες, ενώ αυτό βρισκόταν σε ύψος 30.000 ποδιών. Τα χειρότερα αποφεύχθηκαν με την παρέμβαση των άλλων πιλότων, που του τράβηξαν τα χέρια, πήραν τον έλεγχο και τον έβγαλαν εκτός κόκπιτ.
Ο Έμερσον, ο οποίος έπασχε από κατάθλιψη, καθώς δεν είχε καταφέρει να ξεπεράσει τον ξαφνικό χαμό του καλύτερού του φίλου -επίσης πιλότου- είχε πάρει την προηγούμενη μέρα από πτήση ψυχεδελικά μανιτάρια. Αυτά, όπως λέει, τον έκαναν να αισθάνεται ότι τίποτα από αυτά που ζούσε δεν ήταν πραγματικό και ότι ήταν σε έναν εφιάλτη. Είχε μάλιστα στην αίσθηση ότι δεν θα κατάφερνε ποτέ να επιστρέψει σπίτι του και ότι ήταν καταδικασμένος να μείνει για πάντα σε εκείνο το αεροπλάνο.
Για 30 δευτερόλεπτα προσπαθούσε να βρει έναν τρόπο να ξυπνήσει και το έκανε, κατεβάζοντας τους μοχλούς ελέγχου του κινητήρα (shut off controls). Ευτυχώς, οι άλλοι δύο πιλότοι έχουν αστραπιαία αντανακλαστικά και πηδούν επάνω στους μοχλούς, απωθώντας τον. Μπερδεμένοι, ζητούν από μια αεροσυνοδό να τον συνοδεύσει εκτός. Μπροστά στους μπερδεμένους 83 επιβάτες που δεν έχουν ιδέα ότι μόλις προσπάθησε να τους σκοτώσει, ο Έμερσον έχει ένα νέο ψυχωσικό επεισόδιο. Αυτή τη φορά προσπαθεί να ανοίξει την πόρτα του αεροσκάφους. Μέχρι η αεροσυνοδός να του περάσει χειροπέδες και να τον περιορίσει, ηρεμώντας τον παράλληλα.
Η ανατριχιαστική κραυγή στο κόκπιτ
Την ίδια ευτυχή κατάληψη με την πτήση της Alaska Airlines δεν είχε δυστυχώς, η πτήση της EgyptAir 990 που, στις 31 Οκτωβρίου 1999 εκτελούσε το δρομολόγιο JFK – Καΐρο. Το Boeing 767 κουβαλούσε μέσα του 217 ψυχές και, καθώς το αεροσκάφος έφτανε σε ύψος πτήσης, ο συγκυβερνήτης Gameel Al‑Batouti έμεινε μόνος στο cockpit. Ξαφνικά, ακούγονται δύο κλικ. Αποσυνδέει τον αυτόματο πιλότο και αρχίζει να κατεβάζει το ρύγχος του αεροσκάφους.
«Tawkalt ala Allah…» («επέτρεψα στον Θεό να αναλάβει») ακούγεται στο “μαύρο κουτί” να λέει ο συγκυβερνήτης, όταν ο κυβερνήτης μπαίνει στο κόκπιτ και ρωτά “τι συμβαίνει”. Είναι το τελευταίο που ακούγεται πριν το 767 συντριβεί στη θάλασσα, παρασύροντας στο θάνατο και τους 217 επιβαίνοντες…
Ο συγκυβερνήτης φαίνεται ότι έδρασε ως αντίποινα για πρόσφατη κλήση σε απολογία λόγω «ανάρμοστης συμπεριφοράς» με γυναίκες στο προσωπικό της EgyptAir ένα γεγονός που μπορεί να τον είχε εξαγριώσει και πληγώσει την αξιοπρέπειά του. Η αμερικανική αρχή διερεύνησης αεροπορικών δυστυχημάτων NTSB κατέληξε ότι σκοπίμως έριξε το αεροσκάφος, χωρίς να μπορεί να τεκμηριώσει πλήρως το γιατί, όμως η θεωρία της εκδίκησης έχει ισχυρή στήριξη σε μαρτυρίες και στοιχεία. Ορισμένες πηγές υποστηρίζουν ότι θεώρησε προσβλητική την τιμωρία του. Η πτώση ίσως ήταν μια πράξη εκδίκησης, αν και η Αίγυπτος δεν αποδέχθηκε ποτέ το συμπέρασμα.
Το μεγαλύτερο μυστήριο του κόσμου είναι… αυτοκτονία
Η εξαφάνιση της πτήσης της ΜΗ370 της Malaysia Airlines στις 8 Μαρτίου 2014, θεωρείται πια το μεγαλύτερο μυστήριο στην ιστορία της παγκόσμιας αεροπλοϊας. Η πτήση MH370 με 239 άτομα εξαφανίστηκε από τα ραντάρ, άλλαξε πορεία χωρίς καμία ειδοποίηση, και κατευθύνθηκε στον Νότιο Ινδικό Ωκεανό. Αν και το αεροσκάφος δεν βρέθηκε ποτέ ακέραιο, οι δορυφορικές ενδείξεις δείχνουν σταθερή πορεία χωρίς ανταπόκριση – για ώρες.
Το μυστήριο παραμένει μέχρι να βρεθεί που έπεσε το αεροσκάφος, ή, καλύτερα, πού το έριξε ο κυβερνήτης Zaharie Ahmad Shah, ο οποίος φαίνεται ότι το είχε σχεδιάσει όλο αυτό, φροντίζοντας να μη βρεθεί ποτέ το αεροπλάνο. Νωρίτερα, είχε παρουσιάσει σημάδια ψυχικής αποσταθεροποίησης και είχε πραγματοποιήσει στον εξομοιωτή του στο σπίτι δοκιμαστική πτήση σχεδόν πανομοιότυπη με εκείνη που ακολούθησε το MH370. Επίσημα δεν επιβεβαιώθηκε αυτοκτονία, αλλά πολλές έρευνες και ανεξάρτητοι αναλυτές το θεωρούν το πιο πιθανό σενάριο.
«Έχω χρέη- θα πληρώσετε όλοι»
Ανατριχιαστική ήταν η κατάληξη της πτήσης 185 της SilkAir στις 19 Δεκεμβρίου 1997. Το Boeing 737 εκτελούσε το δρομολόγιο Τζακάρτα προς Σιγκαπούρη, μεταφέροντας 104 άτομα. Δεν θα φτάσουν ποτέ. Το αεροσκάφος μυστηριωδώς κατεβαίνει από τα 35.000 πόδια προς τη θάλασσα με απότομη κάθετη πορεία. Οι καταγραφείς δεδομένων και ήχου έχουν απενεργοποιηθεί λίγο πριν την πτώση στον Ατλαντικό. Σύμπτωση;
O NTSB αποφάνθηκε: δεν ήταν δυστύχημα, αλλά σκόπιμη ενέργεια από τον κυβερνήτη Tsu Way Ming. Ο πιλότος είχε οικονομικά προβλήματα, είχε μόλις ενεργοποιήσει ασφαλιστήριο ζωής και βρισκόταν υπό εσωτερική έρευνα στην εταιρεία.
Το μυστήριο της Μοζαμβίκης
Είναι 29 Νοεμβρίου 2013 και το Embraer 190 της LAM Mozambique Airlines που εκτελεί την πτήση 470 από το Μαπούτο με προορισμό τη Λουάντα έχει απογειωθεί μεταφέροντας 33 επιβάτες. Ο κυβερνήτης κλειδώνει την πόρτα και θέτει τον αυτόματο πιλότο σε πορεία καθόδου – κάτω κι από το επίπεδο εδάφους. Η φωνή του συγκυβερνήτη ακούγεται να χτυπάει την πόρτα. Το αεροσκάφος πέφτει στην έρημο της Ναμίμπια. Οι έρευνες δεν βρήκαν κίνητρο, κανένα σαφές ψυχολογικό ιστορικό, αλλά η πτώση χαρακτηρίστηκε ηθελημένη. Το αεροσκάφος δεν είχε μηχανικά ή λειτουργικά προβλήματα που να οδήγησαν στην πτώση του.
Η φρίκη της Germanwings
Ο συγκυβερνήτης Andreas Lubitz περιμένει τη στιγμή που ο κυβερνήτης θα φύγει για την τουαλέτα. Κλειδώνει την πόρτα και θέτει τον αυτόματο πιλότο σε καθοδική πορεία προς τις γαλλικές Άλπεις. Οι χτύποι του κυβερνήτη στην πόρτα, οι εκκλήσεις από τον πύργο ελέγχου, τίποτα δεν αλλάζει τη μοίρα των 150 επιβατών.
Ο Lubitz είχε ιστορικό σοβαρής κατάθλιψης και αυτοκτονικών σκέψεων, τις οποίες απέκρυψε για να μην χάσει την πιστοποίησή του. Το δυστύχημα ήταν πλήρως προμελετημένο.
Royal Air Maroc Flight 630 – 21 Αυγούστου 1994
ATR-42 με 44 επιβάτες συντρίβεται σε βουνό, λίγα λεπτά μετά την απογείωση από το αεροδρόμιο Agadir του Μαρόκου. Όπως αποδεικνύεται αργότερα, στο κόκπιτ δόθηκε μια μάχη μεταξύ κυβερνήτη και συγκυβερνήτη, κυριολεκτικά μέχρι θανάτου. Ο πιλότος, απενεργοποιεί τον αυτόματο πιλότο και στρέφει το ρύγχος του αεροσκάφους προς το έδαφος. Ο συγκυβερνήτης παλεύει να πάρει τον έλεγχο πίσω, αλλά είναι αργά.
Η επίσημη έρευνα μίλησε για αυτοκτονία. Δεν δόθηκαν περαιτέρω λεπτομέρειες για την ψυχική κατάσταση του πιλότου. Η ένωση πιλότων της χώρας αμφισβήτησε το συμπέρασμα.
Ο σχιζοφρενής πιλότος που συνέχισε να εργάζεται
Στις 9 Φεβρουαρίου 1982, η πτήση 350 της Japan Airlines καταλήγει στη θάλασσα. Όπως αποδεικνύεται αργότερα, κατά τη διάρκεια της προσγείωσης στο Τόκιο, ο κυβερνήτης Seiji Katagiri ενεργοποιεί την αντίστροφη ώση στους κινητήρες και ρίχνει τη μύτη του DC-8 προς το νερό. Το αποτέλεσμα είναι 24 νεκροί από τους 174 συνολικά επιβάτες.
Δικαστική απόφαση διαπίστωσε ότι ο Καταγκίρι έπασχε από ψυχωτική διαταραχή (παρανοϊκή σχιζοφρένεια) και έπρεπε να νοσηλευθεί σε ψυχιατρική κλινική. Ήταν ακατάλληλος για πτήση, αλλά συνέχιζε να εργάζεται. Όταν έριξε το αεροπλάνο, ήταν από τους πρώτους που βγήκαν και μπήκαν σε σωσίβια λέμβο. Συστήθηκε στους διασώστες ως υπάλληλος γραφείου. Αθωώθηκε τελικά ως παράφρων και οδηγήθηκε σε ψυχιατρείο, όπου παρέμεινε για αρκετά χρόνια μετά την τραγωδία.
Το ερώτημα λοιπόν, μετά από δεκάδες παρόμοια συγκλονιστικά περιστατικά, παραμένει: Ποιος και πώς μπορεί να σώσει εκατοντάδες επιβαίνοντες αεροσκάφους από έναν καλά κρυμμένο πίσω από μια θωρακισμένη πόρτα πιλοτηρίου ψυχασθενή που έχει αποφασίσει πως… έχει έρθει η ώρα του; Μετά από περιστατικά όπως αυτό της Germanwings -αλλά και τρομοκρατικών επιθέσεων- έχουν προστεθεί επιπλέον μέτρα ασφαλείας. Από την απομακρυσμένη πρόσβαση στην πόρτα του κόκπιτ, μέχρι τον έλεγχο μεταξύ των πιλότων ώστε να μη μένει κανείς μόνος του, ως και διαρκείς ελέγχους της ψυχικής και σωματικής κατάστασης και κόπωσης των πιλότων. Βέβαια, το πρόβλημα παραμένει ότι ακόμα και άνθρωποι που πέρασαν με επιτυχία τα ψυχιατρικά τεστ, είχαν αποφασίσει τελικά να αυτοκτονήσουν και να γίνουν δολοφόνοι.
Παρά τις απαιτήσεις για άριστη φυσική και πνευματική κατάσταση, η αεροπορία έχει δομικά προβλήματα στο πώς αντιμετωπίζει την ψυχική υγεία. Πιλότοι που υποφέρουν από κατάθλιψη ή άγχος αποφεύγουν να ζητήσουν βοήθεια, επειδή φοβούνται ότι θα χάσουν το πτυχίο τους, τη δουλειά τους, ή την εκτίμηση των συναδέλφων.
Μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2016 στο Environmental Health διαπίστωσε ότι το 12,6% των πιλότων παρουσίαζαν συμπτώματα κατάθλιψης – ποσοστό συγκλονιστικό, δεδομένων των επαγγελματικών απαιτήσεων. Μετά την πανδημία COVID-19, τα ποσοστά αυξήθηκαν ακόμα περισσότερο, με πολλές αναφορές για burnout, απομόνωση, απώλεια ταυτότητας και οικονομική πίεση.
Η κουλτούρα «μη μιλάς, μη δείχνεις αδυναμία» ενισχύει την απομόνωση. Οι περισσότεροι πιλότοι προτιμούν να σιωπήσουν, να παλέψουν μόνοι τους. Μερικοί, όμως, δεν αντέχουν. Και όταν βρεθούν μόνοι πίσω από μια θωρακισμένη πόρτα, με τις ζωές δεκάδων ή εκατοντάδων ανθρώπων να εξαρτώνται από εκείνους, το ρίσκο γίνεται αδιανόητο.
