Στις 14 Ιανουαρίου του 2016 ο κόσμος του κινηματογράφου και της τηλεόρασης σοκάρεται με την είδηση του θανάτου του Άλαν Ρίκμαν σε ηλικία μόλις 69 ετών (ημερομηνία γέννησης 21 Φεβρουαρίου 1946).
Λίγοι γνώριζαν πως από το 2005 είχε δώσει μάχη με επιθετικό καρκίνο στον προστάτη ο οποίος τον οδήγησε στο χειρουργικό κρεβάτι του Vanderbilt University Medical Center στο Νάσβιλ για ριζική προστατεκτομή, και ακόμη λιγότεροι πως τον Αύγουστο του 2015 ένα μικρό εγκεφαλικό επεισόδιο οδήγησε σε εκ νέου διάγνωση για καρκίνο, εκείνη τη φορά στο πάγκρεας, δυστυχώς σε τελικό στάδιο.
Η πρώτη διάγνωση συνέπεσε με τα γυρίσματα της πέμπτης ταινίας Χάρι Πότερ (Ο Χάρι Πότερ και το Τάγμα του Φοίνικα), με τους συντελεστές να βρίσκονται σε συζητήσεις μαζί του για το ενδεχόμενο να σταματήσει τα γυρίσματα και να αποσυρθεί από τον ρόλο που τον εδραίωσε στη μνήμη των πιο καινούργιων, αυτόν του Σέβερους Σνέιπ.
Ωστόσο από το ημερολόγιό του το οποίο κυκλοφόρησε στα τέλη του περασμένου έτους, και το οποίο έγραφε κατά τα τελευταία 25 χρόνια της ζωής του, προέκυψε η επιθυμία του ίδιου να παλέψει ενεργά την επάρατη νόσο με εκείνο το ανατριχιαστικό: «Φτάσ’ το ως το τέρμα. Είναι η ιστορία σου».
Από τον Χανς Γκρούμπερ στον Σερίφη του Νότιγχαμ
Η 25ετία της συγγραφής του ημερολογίου του Ρίκμαν (το κουβαλούσε μαζί του και σημείωνε ραντεβού, επετείους κλπ) ξεκίνησε λίγο αργότερα από την περίοδο κατά την οποία πήρε τον ρόλο που θα άλλαζε τη ζωή του, αυτόν του Χανς Γκρούμπερ στο Die Hard.
Έχοντας ρίξει πολλή προσωπική δουλειά για να αριστεύσει στην αγγλο-γερμανική προφορά του, αλλά και εκπλήσσοντας τους παραγωγούς όταν μίλησε επίσης με εξαιρετική αμερικανική προφορά η οποία τους οδήγησε στο να προσθέσουν μία ακόμη σκηνή στην ταινία (εκείνη που ο «Γκρούμπα» παριστάνει τον όμηρο ονόματι Μπιλ Κλέι), ο Ρίκμαν κατάφερε να περάσει τον χαρακτήρα για πάντα στην ιστορία, με το περιοδικό Empire να του δίνει μετέπειτα δύο πολύ μεγάλες διακρίσεις, κατατάσσοντάς τον στην 17η θέση της λίστας με τους 100 «σπουδαιότερους χαρακτήρες όλων των εποχών σε ταινία» αλλά και στην 4η θέση των «καλύτερων κακών σε ταινία», σε λίστα 20 χαρακτήρων.
«“Θα μετρήσω μέχρι το τρία. Δεν θα υπάρξει τέσσερα”. Ίσως με τον καλύτερο συνδυασμό φωνής και προσώπου που έχουμε δει στην οθόνη για έναν κακό, ο Άλαν Ρίκμαν έδωσε κάτι πολύ ιδιαίτερο στον Χανς Γκρούμπερ.
Ένας καλλιεργημένος, μεθυστικός villain που μπορούσε να αυτοσχεδιάσει και να αλλάξει μια κατάσταση ακόμη κι αν το αρχικό του πλάνο είχε τεθεί σε κίνδυνο από τον ανυπόδητο και ενοχλητικό μπάτσο του NYPD (τον Τζον ΜακΛέιν του Μπρους Γουίλις) ο Γκρούμπερ έβαλε τον εαυτό του για πάντα στην κινηματογραφική ιστορία.
Η απόδοση του ρόλου ήταν ακριβής μετά και λόγως της θεατρικής εκπαίδευσης που είχε τα προηγούμενα χρόνια απλώς έδινε πολύ μεγαλύτερη αξία σε αυτά που έλεγε ο Χανς. Επίσης όλοι οι σπουδαίοι κακοί χρειάζονται ένα ευγενές τέλος. Λίγοι είχαν την τιμή να πέσουν με τον τρόπο τον οποίο έπεσε ο Γκρούμπερ», γράφει το Empire για τον απόφοιτο της Βασιλικής Ακαδημίας Δραματικής Τέχνης του Λονδίνου.
Μοναδικοί που κατάφεραν να τον ξεπεράσουν στην σχετική λίστα ήταν ο Τομ Χίντλστοουν ως Λόκι (νο3) στις παραγωγές της Marvel -που προφανώς είχαν πολύ μεγαλύτερη απήχηση και πιο ευρεία βάση οπαδών λόγω της βαρύτητας που έδωσε στο μάρκετινγκ η εκδοτική εταιρία κόμικς και παραγωγής οπτικοουστικού υλικού, ο εμβληματικός Τζόκερ του Χιθ Λέτζερ (νο2) και φυσικά ο Νταρθ Βέιντερ (νο1) των Ντέιβιντ Πρόουζ (φυσική παρουσία) και Τζέιμς Ερλ Τζόουνς (voice over).
Και ήταν τόσο… καλά κακός που έκτοτε σκηνοθέτες και παραγωγοί τον είχαν στο μυαλό τους σχεδόν αποκλειστικά για ανάλογους ρόλους, κάτι που δεν άργησε να επιβεβαιωθεί όταν το 1991 του ζητήθηκε να υποδυθεί τον Σερίφη του Νότιγχαμ στην ταινία Ρομπέν των Δασών: Ο Πρίγκιπας των Κλεφτών του Κέβιν Ρέινολντς, βασισμένο φυσικά στον αγγλικό θρύλο του 12ου αιώνα. Εκεί, επισκίασε ακόμη και τον πρωταγωνιστή Κέβιν Κόστνερ, σώζοντας την παρτίδα.
Σημειωτέον πως σε εκείνη την ταινία είχαμε ίσως την μεγαλύτερη συνάντηση δύο εκ των πιο χαρακτηριστικών φωνών του Χόλιγουντ, με τους Ρίκμαν και Μόργκαν Φρίμαν να είναι αμφότεροι ανάμεσα στους πρωταγωνιστές.
Λίγο καιρό αργότερα ο Ρίκμαν παραχώρησε μια συνέντευξη που δείχνει αυταπόδεικτα πως στο μυαλό όλων δεν θα μπορούσε να υποδυθεί έναν γλυκό ή πιο σοφτ χαρακτήρα, ασχέτως αν η υποκριτική του γκάμα δεν έχει όρια.
«Σ’ αρέσει να παίζεις τον κακό στις ταινίες; Δεν σκοπεύεις να συνεχίσεις να υποδύεσαι αυτούς τους υπερβολικά κακούς του Χόλιγουντ;», τον ρωτάει ο δημοσιογράφος με εκείνον να απαντά, «Φυσικά και είχε πλάκα… Μάλλον όχι, αλλά ποτέ μην λες ποτέ», απάντησε και ενώ μάλλον ήθελε να σηκωθεί να φύγει από εκεί.
Φυσικά ένας από τους πιο αξιοσημείωτους ρόλους του ήταν αυτός του Δικαστή Τέρπιν στον Ψαλιδοχέρη του Τιμ Μπάρτον, ο οποίος τον είχε αποθεώσει για τον τρόπο που έχει στο να προσαρμόζεται σ’ αυτούς τους ρόλους με μια ιδιαίτερη μοναδικότητα.
Σέβερους Σνέιπ, ο Ημίαιμος Πρίγκιπας
Ποιος είναι ο πιο ωραίος χαρακτήρας στον φανταστικό κόσμο του Χάρι Πότερ; Το «παιδί που έζησε»; Ο Άλμπους Ντάμπλντορ; Ο Σείριος Μπλακ; Ο Ρούμπεους Χάγκριντ;
Σίγουρα η απάντηση μπορεί να διαφέρει αναλόγως το κομμάτι της ιστορίας που βρίσκεται όποιος διαβάζει τα βιβλία ή παρακολουθεί τις ταινίες, αλλά φτάνοντας στο τέλος του έργου της Τζ. Κ. Ρόουλινγκ δεν υπάρχει αμφβιβολία πως αυτός που σφιχταγκαλιάζει τον τίτλο είναι ο Σέβερους Σνέιπ.
Ο ταλαντούχος μαθητής που κατέληξε να είναι ένας πανίσχυρος μάγος και καθηγητής Φίλτρων στο Χόγκουαρτς, παρουσιάστηκε ως ένας σκοτεινός χαρακτήρας ο οποίος εξαιτίας και του πώς τον ύφανε η συγγγραφέας έγινε αμέσως μισητός προς τον αναγνώστη και τον θεατή.
Η ίδια είχε δηλώσει πως εμπνεύστηκε τον χαρακτήρα από έναν καθηγητή της τον οποίο αντιπαθούσε θανάσιμα, ωστόσο στην πορεία αποκαλύφθηκε πως ο Σνέιπ δεν ήταν τίποτα άλλο από έναν ημιαίμο μάγο (σ.σ ρατσιστικός χαρακτηρισμός για όσους μάγους είχαν έναν γονέα με μαγικές ικανότητες και έναν… κοινό θνητό) που είχε υποστεί τρομερό μπούλινγκ σε παιδική ηλικία, αλλά και έναν βαθιά ερωτευμένο άντρα με τη μητέρα του «Πότα», την οποία είχε δολοφονήσει ο Λόρδος Βόλντερμορτ στην προσπάθειά του να εξοντώσει τον Χάρι, που η προφητεία τον ήθελε να είναι ο μοναδικός που θα μπορούσε μελλοντικά να αφανίσει τον Άρχοντα του Σκότους.
Αυτόν τον αινιγματικό και σύνθετο χαρακτήρα, ίσως τον πιο αινιγματικό και σύνθετο χαρακτήρα της μοντέρνας λογοτεχνείας, κλήθηκε να μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη ο Ρίκμαν και ειλικρινά πλέον δεν μπορεί να πάει το μυαλό σε κανέναν άλλο ηθοποιό που θα μπορούσε να «σκίσει» τον ρόλο του Ημίαιμου Πρίγκιπα (Half-Blood Prince, σύμφωνα με την υπογραφή του στο ημερολόγιο που κρατούσε ο φανταστικός χαρακτήρας).
Η εικόνα του, όπως απάντησε ο Σνέιπ στον Ντάμπλντορ για εάν είναι ερωτευμένος με τη Λίλυ Πότερ μετά από τόσα χρόνια, θα είναι «για πάντα» συνδεδεμένη με τον Ρίκμαν.
Η κληρονομιά του και το φως που συνεχίζει να φέγγει
Ο θάνατος του Ρίκμαν άφησε σε όλους όσους τον είχαν αγαπήσει ένα απέραντο αίσθημα λύπης, ένα τεράστιο κενό και ένα ευχαριστώ. Σε σχήμα οξύμωρο, σαν μια αχανή έκταση σκότους μέσα στην οποία κάπου στο βάθος αχνοφαίνεται ένα φως να τρεμοπαίζει.
Ένα φως που δεν θα σβήσει ποτέ, προερχόμενο από τη λαμπρότητα των ερμηνειών του, την ανυποχώρητη δύναμη του πνεύματός του και το βάθος της μεταξένιας φωνής του.
