Η σχιζοφρένεια είναι μια σοβαρή ψυχική διαταραχή που επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα σκέφτονται, αισθάνονται και αντιλαμβάνονται τον κόσμο γύρω τους. Ένα από τα πιο έντονα και δύσκολα διαχειρίσιμα συμπτώματα της νόσου είναι οι ψευδαισθήσεις – εμπειρίες κατά τις οποίες οι ασθενείς αντιλαμβάνονται πράγματα που δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα. Ανάμεσα σε αυτές, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ακουστικές ψευδαισθήσεις, όπου οι ασθενείς ακούνε φωνές που δεν προέρχονται από κάποιον πραγματικό εξωτερικό ήχο.
Σε μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο PLOS Biology, ερευνητές από την Κίνα και τις ΗΠΑ επιχειρούν να εξηγήσουν γιατί ορισμένοι ασθενείς με σχιζοφρένεια βιώνουν αυτή τη διαταραχή. Σύμφωνα με την έρευνά τους, περίπου το 40% των ατόμων με σχιζοφρένεια παρουσιάζει ακουστικές ψευδαισθήσεις, ένα ποσοστό που φανερώνει πόσο διαδεδομένο είναι το φαινόμενο στους ασθενείς.
Οι ακουστικές ψευδαισθήσεις δεν είναι απλώς αποτέλεσμα υπερβολικής φαντασίας ή χαοτικής σκέψης, όπως ίσως υπέθεταν παλαιότερα οι ειδικοί. Στην πραγματικότητα, η έρευνα υποδεικνύει ότι σχετίζονται με δύο βασικά συστήματα του εγκεφάλου, τα οποία αλληλεπιδρούν με περίπλοκο τρόπο για να ρυθμίσουν τις αισθητηριακές εμπειρίες και τις κινήσεις μας.
Τα συστήματα Corollary Discharge (CD) και Efference Copy (EC)
Η έρευνα επικεντρώνεται σε δύο συστήματα του εγκεφάλου που εμπλέκονται στη διαδικασία της ομιλίας και της αντίληψης ήχων: το σύστημα Corollary Discharge (CD) και το Efference Copy (EC). Αυτά τα δύο συστήματα συνεργάζονται για να βοηθήσουν τον εγκέφαλό μας να διακρίνει τους ήχους που παράγουμε εμείς οι ίδιοι από αυτούς που προέρχονται από το περιβάλλον.
Το Efference Copy (αντίγραφο αναφοράς) είναι ένα ένα αντίγραφο της κινητικής εντολής που αποστέλλει ο εγκέφαλος προς τους μυς για να προκαλέσει μια κίνηση. Αυτό το «αντίγραφο» της εντολής αποστέλλεται παράλληλα σε άλλες περιοχές του εγκεφάλου, ώστε το σύστημα να προετοιμαστεί για την αισθητηριακή αντίδραση που θα ακολουθήσει από αυτήν την κίνηση. Για παράδειγμα, όταν κινούμε το χέρι, ο εγκέφαλος παράγει ένα Efference Copy για να προβλέψει την επακόλουθη αλλαγή στην αίσθηση της θέσης του χεριού.
Το Corollary Discharge (συνακόλουθη εκφόρτιση) είναι μια πληροφορία που προέρχεται από το Efference Copy και διανέμεται σε άλλες περιοχές του εγκεφάλου, κυρίως στο αισθητηριακό σύστημα, για να εμποδίσει την αντίληψη αισθητηριακών ερεθισμάτων ως εξωτερικών όταν είναι αποτέλεσμα της δικής μας δράσης. Λειτουργεί σαν «φρένο» που μειώνει την ευαισθησία μας στους ήχους που παράγονται από τις δικές μας ενέργειες, όπως όταν μιλάμε. Έτσι, ο εγκέφαλος μας εμποδίζει να αντιληφθούμε τη φωνή μας σαν κάτι ξένο ή εξωτερικό.
Αντίστοιχα, το Efference Copy (EC) ενισχύει την εγκεφαλική αντίδραση σε συγκεκριμένους ήχους που προκύπτουν από αυτό που ετοιμαζόμαστε να πούμε. Με αυτό τον τρόπο, το EC βοηθά τον εγκέφαλο να προετοιμαστεί για συγκεκριμένους ήχους και να ανταποκριθεί καλύτερα σε αυτούς.
Δυσλειτουργικά συστήματα
Η υποψία των ερευνητών ήταν ότι οι ασθενείς με ακουστικές ψευδαισθήσεις εμφανίζουν δυσλειτουργίες και στα δύο αυτά συστήματα. Έτσι, ο εγκέφαλός τους δεν μπορεί να ξεχωρίσει με ακρίβεια τις εσωτερικές σκέψεις και τη φωνή τους από εξωτερικούς ήχους, με αποτέλεσμα να ακούνε φωνές που δεν υπάρχουν.
Για να ελέγξουν αυτή την υπόθεση, οι ερευνητές εξέτασαν δύο ομάδες ασθενών με σχιζοφρένεια: μία ομάδα που άκουγε φωνές και μία που δεν αντιμετώπιζε αυτό το σύμπτωμα. Στη συνέχεια, σύγκριναν τα δεδομένα τους με αυτά υγιών ατόμων. Όλοι οι συμμετέχοντες φορούσαν καπέλα EEG, που μετρούσαν την εγκεφαλική τους δραστηριότητα κατά τη διάρκεια συγκεκριμένων πειραμάτων. Στα πειράματα, οι συμμετέχοντες έπρεπε να προετοιμαστούν να μιλήσουν, σε δύο διαφορετικά σενάρια. Στο ένα ήξεραν τι θα πουν (ειδική προετοιμασία), ενώ στο άλλο ήξεραν μόνο ότι θα μιλήσουν, χωρίς να ξέρουν το περιεχόμενο (γενική προετοιμασία). Οι ερευνητές έπαιζαν ήχους κατά τη διάρκεια αυτών των προετοιμασιών και μετρούσαν την αντίδραση του εγκεφάλου.
Στους ασθενείς με ακουστικές ψευδαισθήσεις, το σύστημα Corollary Discharge (CD) φαινόταν να μη λειτουργεί σωστά. Κατά τη διάρκεια της γενικής προετοιμασίας για ομιλία, ο εγκέφαλός τους δεν καταπίεζε τις αντιδράσεις στους ήχους, κάτι που κανονικά θα έπρεπε να συμβαίνει. Αυτή η αδυναμία μπορεί να εξηγεί γιατί οι ασθενείς δυσκολεύονται να διακρίνουν τις εσωτερικές σκέψεις από εξωτερικούς ήχους. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια της ειδικής προετοιμασίας, οι ασθενείς με ψευδαισθήσεις παρουσίασαν ενισχυμένες αντιδράσεις σε ήχους που δεν είχαν προετοιμαστεί να πουν, υποδεικνύοντας ότι το Efference Copy (EC) ήταν «θορυβώδες» ή λανθασμένο. Αυτό ίσως εξηγεί γιατί οι φωνές που ακούνε είναι συχνά ασυνάρτητες ή δεν ταιριάζουν με την πραγματικότητα.
Η κατανόηση αυτών των δυσλειτουργιών στον εγκέφαλο ανοίγει νέους δρόμους για τη θεραπεία της σχιζοφρένειας. Αν οι επιστήμονες μπορέσουν να βρουν τρόπους να αποκαταστήσουν την κανονική λειτουργία των συστημάτων CD και EC, ίσως μπορέσουν να μειώσουν τις ακουστικές ψευδαισθήσεις και να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των ασθενών. Η μελέτη αυτή, τέλος, δείχνει ότι τα ψυχικά νοσήματα δεν είναι απλώς προϊόντα της σκέψης ή της φαντασίας, αλλά έχουν συγκεκριμένες φυσικές ρίζες στον εγκέφαλο.
