Η Αίγυπτος υιοθέτησε αυτή την εβδομάδα το πρώτο νομοσχέδιο για την παροχή ασύλου σε μετανάστες, το οποίο έχει προκαλέσει αντιδράσεις από τους υπέρμαχους των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που φοβούνται ότι οι ανησυχίες για την ασφάλεια θα υπερισχύσουν της προστασίας των μεταναστών.
Το νομοσχέδιο, που επικυρώθηκε την Τρίτη από τον Αιγύπτιο πρόεδρο Άμπντελ Φάταχ αλ Σίσι, έχει στόχο να απαντήσει στη μαζική άφιξη προσφύγων που φτάνουν στη χώρα και προέρχονται κυρίως από το Σουδάν και τη Λωρίδα της Γάζας.
Εκατοντάδες Σουδανοί εισέρχονται καθημερινά στην Αίγυπτο, σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR), η οποία προειδοποίησε για το ενδεχόμενο αύξησης των παράτυπων μεταναστών από αυτή την εμπόλεμη χώρα.
Η UNHCR είχε καταγράψει ως τα τέλη Νοεμβρίου συνολικά 845.000 ανθρώπους που είχαν λάβει καθεστώς πρόσφυγα ή αιτούντα άσυλο στην Αίγυπτο.
Όμως, σύμφωνα με την κυβέρνηση, η Αίγυπτος φιλοξενεί περισσότερους από εννέα εκατομμύρια «καλεσμένους», όπως τους χαρακτήρισε ο πρωθυπουργός της χώρας.
Επί χρόνια η UNHCR διαχειριζόταν την καταγραφή και την παροχή του καθεστώτος ασύλου στους πρόσφυγες βάσει συμφωνίας που είχε συνάψει το 1954 με την αιγυπτιακή κυβέρνηση. Ο νέος νόμος μεταφέρει αυτές τις ευθύνες στις αιγυπτιακές αρχές και προβλέπει τη σύσταση μόνιμης επιτροπής υπό τον πρωθυπουργό.
Το όργανο αυτό είναι αρμόδιο για να εποπτεύει τα ζητήματα που συνδέονται με τις αιτήσεις για τη χορήγηση ασύλου και την παροχή βασικών υπηρεσιών στους πρόσφυγες.
Για τους υπέρμαχους των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο νόμος υιοθετήθηκε βιαστικά, χωρίς να προηγηθεί επαρκής διαβούλευση με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών ή την UNHCR.
Ο Καρίμ Ενάραχ, διευθυντής της υπηρεσίας ερευνών της Αιγυπτιακής Πρωτοβουλίας για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, κατήγγειλε ένα νομοσχέδιο «που υιοθετήθηκε βιαστικά και μυστικά».
Ο Τάρεκ Ράντουαν, πρόεδρος της κοινοβουλευτικής επιτροπής ανθρωπίνων δικαιωμάτων, απάντησε ότι ήταν «επείγον να υιοθετηθεί» το νομοσχέδιο. «Καμία χώρα δεν μπορεί να διαχειριστεί τη συνεχή αύξηση του αριθμού των προσφύγων χωρίς κανόνες για την πλαισίωση της παρουσίας τους», τόνισε.
Η αιγυπτιακή κυβέρνηση αναφέρει ότι ο νόμος είναι σύμφωνος με τις διεθνείς συνθήκες και έχει στόχο να οργανώσει τα στοιχεία για τους μετανάστες ενσωματώνοντας τις βάσεις δεδομένων της κυβέρνησης με αυτές της UNHCR.
Όμως, σύμφωνα με τους επικριτές του, το νομοσχέδιο υιοθετεί «μια προσέγγιση που βασίζεται στην ασφάλεια».
Μία από τις βασικές ανησυχίες αφορά το άρθρο που επιτρέπει στις αιγυπτιακές αρχές να λαμβάνουν «τα απαραίτητα μέτρα» εις βάρος των προσφύγων σε περίοδο πολέμου, στη διάρκεια επιχειρήσεων αντιτρομοκρατίας ή σε απάντηση σε έκτακτες περιστάσεις με στόχο τη διασφάλιση της δημόσιας τάξης και της εθνικής ασφάλειας.
Άλλο ένα αμφιλεγόμενο άρθρο προβλέπει την επιβολή ποινών σε όσους προσφέρουν προστασία σε πρόσφυγες χωρίς να έχουν ενημερώσει προηγουμένως την αστυνομία.
Ο νόμος απαιτεί επίσης οι πρόσφυγες που εισέρχονται παράνομα στην Αίγυπτο να υποβάλλουν αίτημα για την παροχή ασύλου μέσα σε 45 ημέρες μετά την άφιξή τους στη χώρα.
Τόσα πολλά μέτρα που «αποδυναμώνουν ακόμη περισσότερο τις ήδη εύθραυστες προστασίες των προσφύγων», κατήγγειλε ο Ενάραχ.
Σε έκθεση που δημοσιεύθηκε την Τρίτη το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRW) επισημαίνει «τον κίνδυνο οι αιγυπτιακές αρχές να αρνηθούν ή να ακυρώσουν αυθαίρετα το δικαίωμα στο άσυλο», «να χρησιμοποιήσουν έκτακτες εξουσίες για να πλήξουν» τα δικαιώματα των προσφύγων, να τους «αναγκάσουν να συμμορφωθούν με κανόνες που έχουν διατυπωθεί με ασαφείς όρους» και να ποινικοποιήσουν τις παράνομες εισόδους στην Αίγυπτο.
Τα τελευταία χρόνια η Αίγυπτος έχει υποδεχθεί κυρίως Σύρους, Παλαιστίνιους και Σουδανούς.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της κυβέρνησης, περισσότεροι από 1,2 εκατ. Σουδανοί πρόσφυγες έχουν καταφύγει στην Αίγυπτο μετά το ξέσπασμα του πολέμου εκεί το 2023. Επίσης περισσότεροι από 150.000 Σύροι έχουν αναζητήσει καταφύγιο στην Αίγυπτο από το 2011.
Εξάλλου περισσότεροι από 100.000 Παλαιστίνιοι έχουν εισέλθει στην Αίγυπτο μετά το ξέσπασμα του πολέμου στη Λωρίδα της Γάζας τον Οκτώβριο του 2023.
Αν και πολλοί Αιγύπτιοι επιδεικνύουν αλληλεγγύη, άλλοι θεωρούν ότι οι πρόσφυγες επιβαρύνουν τις υπηρεσίες υγείας και παιδείας αλλά και επιδεινώνουν το στεγαστικό πρόβλημα.
Αιγύπτιοι αξιωματούχοι έχουν ζητήσει επανειλημμένα περισσότερη χρηματοδότηση από το εξωτερικό. Τον Οκτώβριο η ΕΕ προσέφερε στην Αίγυπτο 12,2 εκατ. ευρώ για την παροχή υπηρεσιών παιδείας και υγείας στους πρόσφυγες και τους μετανάστες.
