Συνηθίζεται τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα να περιγράφονται με τρόπο που να ταιριάζει στο αφήγημα της κάθε εποχής.
Για πολιτικούς λόγους αλλά κυρίως για λόγους ευκολίας, αφού το να εξηγήσεις στους ανθρώπους αυτά που έκαναν κάποιοι άλλοι άνθρωποι σε έναν άλλο ιστορικό χρόνο,απαιτεί κόπο και έχει αμφίβολα αποτελέσματα.
Πώς να βάλεις το σύγχρονο άνθρωπο στο “mood” της αρχαίας εποχής ή του μεσαίωνα;
Πρέπει να του περιγράψεις ακριβώς το πώς ήταν η ζωή,τα μέσα παραγωγής,ο τρόπος που ήταν διαρθρωμένη η κοινωνία,το πώς σκέφτονταν ο μέσος άνθρωπος,η κάθε κοινωνική τάξη…Πράγματα καθόλου απλά.
Έτσι η απλούστερη λύση είναι πάντα να προσπαθήσεις να βρεις αναλογίες με το σήμερα για να “φέρεις” εκείνα τα γεγονότα του παρελθόντος στο παρόν κάνοντας τα πιο εύκολα κατανοητά από το πλατύ κοινό.
Ηγέτες του παρελθόντος,πολιτικά συστήματα και επαναστάσεις όλα περνούν μέσα από το “μύλο” της ιστορικής αναθεώρησης που τα προσαρμόζει στο σήμερα.
Τι ήταν το ’21;
Έτσι το ερώτημα των τελευταίων ημερών,που γεννήθηκε αυθόρμητα με τους εορτασμούς των 200 χρόνων της Ελληνικής Επανάστασης παραμένει ακλόνητο:
“Τι ήταν τελικά το ’21;”
Ακούστηκαν όλες οι απόψεις σε εκπομπές και αφιερώματα.
Προσαρμοσμένες στην ιδεολογία του καθενός από τους ειδικούς (και μη) που μίλησαν.
Για τους φιλελεύθερους,φιλοευρωπαίους ήταν σαφώς μια επανάσταση αποτέλεσμα της γαλλικής.Οι Έλληνες πήρα τα φώτα τους από τον ευρωπαϊκό Διαφωτισμό και η Γαλλική Επανάσταση υπήρξε το ορόσημο για να ξεσηκωθούν κατά των Οθωμανών,προκειμένου να ιδρύσουν ένα καθαρά αστικό κράτος που τόσο πολύ ονειρευόντουσαν.
Για τους αριστερούς μαρξίζοντες και μη,ήταν μια καθαρά ταξική επανάσταση,προάγγελος ίσως (;) της Ρωσικής.
Οι φτωχοί και καταπιεσμένοι (κοινωνικά) Έλληνες ξεσηκώθηκαν κατά του Σουλτάνου και όχι κατά των μουσουλμάνων γενικώς κι αορίστως.Ήταν η φτώχια τους η αιτία και στόχος τους ήταν η δημιουργία μιας…αταξικής κοινωνίας.Κάτι που ακόμη δεν έχει συμβεί άρα το ’21 απέτυχε.
Για τους εθνικόφρονες πάλι συμπατριώτες μας τα πράγματα είναι πιο απλά,αφού το πατριωτικό πρόσημο του ’21 είναι προφανές,άρα εκείνοι δεν χρειάζεται να πουν πολλά.
Τους αρκεί να πουν ότι για 400 χρόνια ζούσαμε σκλαβωμένοι και ότι όλοι οι Έλληνες ξεσηκώθηκαν.
Ποιοι Έλληνες ξεσηκώθηκαν;
Ας διευκρινίσουμε βασικά το ποιοι ήταν -τότε- οι Έλληνες.
Αν σήμερα είναι σχετικά απλό,τότε τα πράγματα δεν ήταν ακριβώς έτσι.
Ήταν Έλληνες ας πούμε,εκείνοι που μιλούσαν κάποια ελληνική διάλεκτο;
Αν ναι,οι μουσουλμάνοι της Κρήτης-καθαρά ελληνόφωνοι- γιατί δεν ήταν Έλληνες;
Επίσης οι Αρβανίτες,οι Βλάχοι,οι Σλαβόφωνοι του Βορρά,οι τουρκόφωνοι της Καππαδοκίας (και κάποιοι λιγότεροι του Πόντου) ήταν κι εκείνοι Έλληνες;
Ήταν Έλληνες οι…Έλληνες της διασποράς,κάποιοι από τους οποίους δεν μιλούσαν και πολύ καλά τα Ελληνικά;
Για να το κάνουμε πιο απλό στη Μικρά Ασία και τα Βαλκάνια τότε υπήρχαν διάφορες κοινότητες ανθρώπων.
Υπήρχαν οι ελληνόφωνοι ορθόδοξοι και οι τουρκόφωνοι μουσουλμάνοι.
Γι’αυτούς ήταν απλό το πού ανήκουν.
Υπήρχαν όμως και αλβανόφωνοι χριστιανοί (Αρβανίτες) και μουσουλμάνοι (“Τουρκαλβανοί”),υπήρχαν Βλάχοι ορθόδοξοι και Βλάχοι μουσουλμάνοι,υπήρχαν σλαβόφωνοι χριστιανοί και σλαβόφωνοι μουσουλμάνοι (πχ Πομάκοι της Θράκης).
Αργότερα με τις ιστορίες στη Μακεδονία θα προκύψουν και σλαβόφωνοι ελληνόφρονες ελληνορθόδοξοι και σλαβόφωνοι βουλγαρόφρονες εξαρχικοί.
Επίσης να μην ξεχνάμε και τους ελληνόφωνους μουσουλμάνους.
Κυρίως στην Κρήτη αλλά και στην Κύπρο,στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου,όπως και στη Μακεδονία (Βαλαάδες) και την Ήπειρο.
Σε όλο αυτό το μωσαϊκό, σε γενικές γραμμές ασχέτως γλώσσας και καταγωγής,με τους Έλληνες ήταν οι Ρωμιοί,οι ορθόδοξοι και με τους Οθωμανούς οι μουσουλμάνοι.
Ο κανόνας αυτός όμως ίσχυε με εξαιρέσεις.
[Βίντεο: Βαλαάδες,ελληνόφωνοι βλαχικής καταγωγής μουσουλμάνοι της Μακεδονίας,που σήμερα ζουν στην Τουρκία.]
[Εικόνα: Υπάρχουν και Έλληνες που αναπολούν τα οθωμανικά χρόνια.Πιστεύοντας ότι τα ΜΑΤ είναι πιο σκληρά από τους Γενιτσάρους ή ότι οι σημερινοί “Κοτζαμπάσηδες” είναι χειρότεροι από τους Κοτσαμπάσηδες εκείνης της εποχής.]
Για μερίδα της Αριστεράς τα πράγματα ήταν εντελώς διαφορετικά:
Οι Έλληνες ήταν …ταξικά σκλαβωμένοι,δηλαδή ζούσαν άσχημα λόγω της φτώχειας τους και ξεσηκώθηκαν με ταξικό κριτήριο εναντίον του αρχηγού του κράτους,που τύγχανε να είναι ο Σουλτάνος.
Προφανώς βέβαια αυτό δεν στέκει,αν σκεφτούμε το απλό,ότι δηλαδή πολλοί από τους ηγέτες της επανάστασης ανήκαν σε υψηλά κοινωνικά στρώματα.
Καραβοκύρηδες που έκαναν εμπόριο στη Μεσόγειο,αστοί της Διασποράς,άνθρωποι που είχαν περιουσιακά στοιχεία και οικονομική δυνατότητα.
Αλλά φυσικά και πάρα πολλοί που ήταν αγράμματοι ορεσίβιοι, κλέφτες και αρματωλοί,αγράμματοι.
Η επανάσταση προφανώς ήταν διαταξική.
Πράγμα που για μέρος της ορθοδόξου Αριστεράς είναι ανήκουστο,αφού όσοι δεν καταπιέζονται οικονομικά δεν έχουν λόγο για να επαναστατήσουν.Κάτι που δεν έχει καμία βάση αλήθειας,φυσικά.
Τα παραδείγματα πολλά.
Ένα σύγχρονο μας εκείνο των Καταλανών και οι προσπάθειες τους να αποκτήσουν δικό τους εθνικό χώρο,ενώ οι ίδοι αποτελούν την πιο πλούσια περιφέρεια της Ισπανίας,έχουν το δικό τους Κοινοβούλιο,τη δική τους σημαία και διδάσκονται τη δική τους γλώσσα στα σχολεία.Δεν τους φτάνουν όμως όλα αυτά,θέλουν και το δικό τους κράτος.
Γιατί η καταπίεση δεν είναι μόνο οικονομική/ταξική,μπορεί να είναι και εθνική/θρησκευτική/γλωσσική ή μπορεί να είναι απλά ταυτοτική.
Ιστορικά ένας πληθυσμός μπορεί να εχθρεύεται έναν άλλο και να θέλει να ζήσει ανεξάρτητα από εκείνον,στον δικό του χώρο.
Τέλος για τους φιλοευρωπαϊστές,κυρίως φιλελεύθερους αλλά και…”φιλελέφτ” (αριστεροφιλελεύθερους) το ’21 ήταν το πνευματικό τέκνο της Γαλλικής Επανάστασης και του Διαφωτισμού,στο όνομα των οποίων οι ίδιοι πίνουν κρασί.
Άκουγα αυτές τις ημέρες ανθρώπους του χώρου αυτού να υποστηρίζουν δημόσια ότι οι Έλληνες επηρεασμένοι από την Αστική Επανάσταση της Γαλλίας ξεσηκώθηκαν εναντίον του Σουλτάνου!
Χωρίς κανείς τους να μπορεί να μας εξηγήσει ότι αν ισχύει αυτή η θέση τότε πώς και γιατί οι Ρωμιοί ξεσηκώνονταν ήδη από την περίοδο της Φραγκοκρατίας;
Μόνο στην Κρήτη είχαν υπάρξει 14 επαναστάσεις κατά των Ενετών και 8 κατά των Τούρκων,με εκείνη του Δασκαλογιάννη το 1770 να προηγείται όχι μόνο του ’21 αλλά και της ίδιας της Γαλλικής Επανάστασης,που έδωσε -υποτίθεται- το επαναστατικό knowhow για τον ξεσηκωμό.
Το αν 1821 πέτυχε,ενώ οι δεκάδες προηγούμενες εξεγέρσεις όχι,έχει να κάνει καθαρά με τις συνθήκες της εποχής κι όχι με τα αισθήματα του λαού.
Έχει να κάνει με την ίδια την Οθωμανική Αυτοκρατορία που είχε μπει σε φάση παρακμής.
Τις ευρωπαϊκές δυνάμεις που είχαν αποκτήσει εν τω μεταξύ μεγάλη ισχύ.Καινούργιες ναυτικές δυνάμεις είχαν προκύψει,πολύ πιο ισχυρές από την Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας που σχεδόν μόνη της πολεμούσε για αιώνες να κρατήσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία μακριά από το Αιγαίο και το Ιόνιο.
Αλλά βασικά έχει να κάνει με την ύπαρξη πια μιας άρχουσας τάξης Ρωμιών με ελληνική συνείδηση,κάτι που σε μεγάλο βαθμό έλλειπε τους πρώτους αιώνες της οθωμανικής κατοχής,όταν η ρωμέικη άρχουσα τάξη ή φράγκεψε ή τούρκεψε και ο λαός είχε μείνει μόνος του να αντιμετωπίσει τον στρατό του Σουλτάνου και τους κατά τόπους εξισλαμισμένους Ρωμιούς που έπαιζαν το ρόλο της πέμπτης φάλαγγας.