Το ημερολόγιο έγραφε 18 Οκτωβρίου 1981 όταν το ΠΑΣΟΚ, υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου, βρέθηκε για πρώτη φορά στην εξουσία της χώρας, επικρατώντας της Νέας Δημοκρατίας με το εκκωφαντικό 48,07%.
Ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ κάνοντας χρήση συνθημάτων όπως «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες» και «Εδώ και τώρα αλλαγή», κατάφερε να εκφράσει στην εκλογική διαδικασία την αλλαγή που ήθελε μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας εκείνη την εποχή.
Για τον Ανδρέα Παπανδρέου η ημερομηνία των εκλογών (18 Οκτωβρίου) ήταν συναισθηματικά φορτισμένη, καθώς ακριβώς 37 χρόνια πριν, στις 18 Οκτωβρίου 1944, ο πατέρας του Γεώργιος Παπανδρέου είχε εισέλθει στην Αθήνα ως Πρωθυπουργός της ελεύθερης ελληνικής κυβέρνησης (στην οποία συμμετείχαν και υπουργοί του ΕΑΜ), υψώνοντας την ελληνική σημαία στην Ακρόπολη. Μάλιστα, το κομμάτι του Τύπου που ήταν φιλικά προσκείμενο στο ΠΑΣΟΚ παρομοίαζε την «απελευθέρωση των Ελλήνων από τη Δεξιά» με την απελευθέρωση του 1944 από τους Ναζί.
Οι βουλευτικές εκλογές του 1981 στην Ελλάδα, που διεξήχθησαν από την κυβέρνηση του Γεωργίου Ράλλη, έγιναν με το σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής του Ν. 626/1977. Υπουργός Εσωτερικών για τη διενέργεια των βουλευτικών εκλογών και των πρώτων ευρωεκλογών τον Οκτώβριο του 1981 διετέλεσε ο Γεώργιος Δασκαλάκης.
Το ΠΑΣΟΚ με 48,07% κατέλαβε 172 έδρες, η Νέα Δημοκρατία με 35,88% κατέλαβε 115 έδρες και το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας με 10,93% 13 έδρες.
Τα υπόλοιπα κόμματα δεν κατάφεραν να εκλέξουν κανένα βουλευτή.
Προεκλογική εκστρατεία
Η πρώτη πολιτική συγκέντρωση έγινε στις 5 Σεπτεμβρίου στην Πάτρα από τον Ανδρέα Παπανδρέου. Η ΝΔ έκανε την πρώτη μεγάλη συγκέντρωσή της στις 20 Σεπτεμβρίου στην Θεσσαλονίκη. Η πρώτη προεκλογική ομιλία του ΚΚΕ ήταν στον Βόλο, αντίστοιχες ομιλίες έγιναν και από το ΚΟΔΗΣΟ-ΚΑΕ αλλά και την ΕΔΗΚ.
Επεισόδια μεταξύ των οπαδών ΠΑΣΟΚ και ΝΔ έγιναν σε δύο πόλεις, στις 10 και 11 Οκτωβρίου. Ο Παπανδρέου έχοντας στον εξώστη και τον Φελίπε Γκονθάλεθ (Γενικό Γραμματέα του ανερχόμενου Σοσιαλιστικού Κόμματος της Ισπανίας, και από το 1982 έως το 1996 Πρωθυπουργό της Ισπανίας) μιλούσε στη Θεσσαλονίκη, ενώ στο Ηράκλειο μιλούσε ο Γεώργιος Ράλλης.
Για πρώτη φορά έγινε χρήση υπολογιστών και διαφωτιστικών εντύπων για τους δικαστικούς αντιπροσώπους. Επίσης, για πρώτη φορά έγινε ανάλυση κατά τη διάρκεια των εκλογών των γενικών αλλά και των μερικών αποτελεσμάτων με εικόνες. Ταυτόχρονα έγιναν ακριβείς μετρήσεις για το χρόνο που θα χρειάζονταν οι ψηφοφόροι να ψηφίσουν και τη «ροή τους στο τμήμα τους».
Την ίδια ημέρα πραγματοποιήθηκαν και οι εκλογές για την Ευρωβουλή, που και αυτές διεξήχθησαν με ομαλότητα.
Μόλις διαφάνηκε η επικράτηση του ΠΑΣΟΚ στις βουλευτικές εκλογές, ο Ράλλης συνεχάρη τον Παπανδρέου για τη νίκη του και τις επόμενες ημέρες έγινε ομαλά η παράδοση της εξουσίας.
Το διάγγελμα της νίκης του Ανδρέα Παπανδρέου:
«Ελληνίδες, Έλληνες,
Απόψε κατέχομαι από βαθιά συγκίνηση. Είμαι πράγματι συγκινημένος για την μεγάλη εμπιστοσύνη που μου έχετε δείξει. Και έχω ταυτόχρονα το αίσθημα βαριάς ευθύνης, την οποία επωμίζομαι εγώ και οι συνεργάτες μου, για να πραγματώσουμε το έργο της Αλλαγής. Γιατί η Αλλαγή σήμερα είναι όρος για την επιβίωση του έθνους, για την ευημερία του λαού μας. Και αισθάνομαι πραγματικά υπερήφανος που αυτή η θέση, αυτή η προοπτική για την χώρα μας εγκρίθηκε κατά τόσο δυνατό, ισχυρό και δημοκρατικό τρόπο από την μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού λαού. Όπως σας είπα στις ομιλίες μου, και σε πλατείες και από την τηλεόραση, από αύριο, τις 19 του Οκτώβρη, αρχίζει η σκληρή δουλειά. Και επαναλαμβάνω αυτό που σας έχω ήδη πει: ότι για να βγει πέρα το πρόγραμμα της Μεγάλης Αλλαγής, για να ευοδωθούν επιτέλους οι μεγάλες προσδοκίες του λαού μας, θα απαιτηθεί η άμεση, ενεργός συμμετοχή σας.
Θα προχωρήσουμε με σταθερά βήματα, πάντοτε ζητώντας την συναίνεσή σας, την πλατιά λαϊκή συναίνεση σε κάθε νέο μέτρο που θα πάρουμε. Και θα κάνουμε την Αλλαγή χειροπιαστή.
Η Αλλαγή θα δείξει το πρόσωπό της πάρα πολύ γρήγορα, πολύ άμεσα. Θα ήθελα να τονίσω ότι θα υπάρξει συνεργασία όλων των πολιτειακών παραγόντων. Δεν πρόκειται με κανέναν τρόπο, όπως το είχαμε τονίσει και στο παρελθόν, να οδηγήσουμε την χώρα σε οποιαδήποτε περιπέτεια. Στόχος μας, πολιτική μας, είναι η ευημερία του λαού. Είναι η εθνική υπερηφάνεια και η κοινωνική δικαιοσύνη. Είμαστε αποφασισμένοι να εκτελέσουμε το πρόγραμμά μας κατά γράμμα, γιατί μας δώσατε αυτό που ζητούσαμε. Μας δώσατε ισχυρή, αυτοδύναμη πλειοψηφία στην Βουλή των Ελλήνων, ώστε να μπορέσουμε δίχως δισταγμούς και δίχως αναστολές, να προχωρήσουμε στην πραγμάτωση της Αλλαγής. Και σας ευχαριστώ από τα βάθη της καρδιάς μου γιατί μας δώσατε αυτή την ευκαιρία. Θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι θα μείνουμε στις επάλξεις αυτού του αγώνα για την Νέα Ελλάδα, που όλοι προσδοκούμε. Μιαν Ελλάδα που θα ανήκει στο λαό της, μιαν Ελλάδα που θα την διαφεντεύει ο λαός της.
Απόψε γιορτάζουμε τη νίκη. Πρώτα απ’ όλα των δημοκρατικών θεσμών, που καταξιώθηκαν στις 18 του Οκτώβρη του 1981. Γιορτάζουμε τη νίκη της Αλλαγής. Και θα’ θελα να σας παρακαλέσω, μέσα στην γιορτή σας και στην χαρά σας, να μην ξεχάσετε πως το ΠΑΣΟΚ είναι κυβέρνηση όλων των Ελλήνων, πως το ΠΑΣΟΚ ζητά τώρα από το λαό μας συμφιλίωση. Λήθη στο παρελθόν: όλοι μαζί εμπρός για το μεγάλο, αξιόλογο έργο της οικοδόμησης της Νέας Ελλάδας. Γεια σας, ευχαριστώ, και να ξέρετε πως θα τιμήσω το μεγάλο συμβόλαιο τιμής που συνήψα τόσα χρόνια μαζί σας».
Τεράστιες αλλαγές και πρωτοπόρες μεταρρυθμίσεις
Από την κυβέρνηση Παπανδρέου αναγνωρίστηκε η Εθνική Αντίσταση και η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου. Ιδρύθηκε το Εθνικό Σύστημα Υγείας, καταργήθηκε η Ελληνική Χωροφυλακή και η Αστυνομία Πόλεων και συγχωνεύτηκαν σε ένα ενιαίο σώμα, την Ελληνική Αστυνομία, αποστρατικοποιληθηκε η ΥΕΝΕΔ και μετονομάστηκε σε ΕΡΤ2, συστήθηκε ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων, θεσπίστηκαν διάφορα επιδόματα, αναγνωρίστηκε (με αποζημίωση) το εργατικό ατύχημα, επεκτάθηκε η πενθήμερη εργασία, ενώ μειώθηκαν οι ώρες εργασίας σε 40, επεκτάθηκε η δυνατότητα άδειας με αποδοχές, καθιερώθηκε η Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή (Α.Τ.Α.) του μισθού.
Επίσης, καθιερώθηκε ο πολιτικός γάμος, καταργήθηκε ο αναχρονιστικός θεσμός της προίκας, θεσπίστηκε το συναινετικό διαζύγιο και εξισώθηκαν τα δύο φύλα σύμφωνα με το νέο οικογενειακό δίκαιο (Ν.1329/1983).
Στον τομέα της εκπαίδευσης, εισήχθη το μονοτονικό σύστημα, καταργήθηκε η σχολική ενδυμασία (1982), καθώς και η ακαδημαϊκή έδρα και κατοχυρώθηκε νομοθετικά το πανεπιστημιακό άσυλο. Τέλος, το δικαίωμα ψήφου επεκτάθηκε και στους 18χρονους.
Στο τομέα της εξωτερικής πολιτικής, τον Μάρτιο του 1985, ύστερα από πρόταση της Ελλάδας, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καθιέρωσε τα «Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα» (ΜΟΠ), η εφαρμογή των οποίων στόχευε στη βελτίωση των κοινωνικοοικονομικών διαρθρώσεων στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές της Κοινότητας.
Η σύνθεση της κυβέρνησης του 1981
Πρωθυπουργός: Ανδρέας Παπανδρέου
Υπουργείο Συντονισμού
Υπουργός Συντονισμού: Απόστολος Λάζαρης
Αναπληρωτής Υπουργός Συντονισμού
Υφυπουργός Συντονισμού: Ιωάννης Ποττάκης
Υφυπουργός Συντονισμού: Γιώργος Βάρφης (από 29 Οκτωβρίου 1981) αντικαταστάθηκε στις 2 Ιανουαρίου 1982 από τον Παναγιώτη Ρουμελιώτη
Υπουργείο Προεδρίας της Κυβερνήσεως
Υπουργός Προεδρίας της Κυβερνήσεως: Αγαμέμνων Κουτσόγιωργας
Υφυπουργός Προεδρίας της Κυβερνήσεως: Γεώργιος Κατσιφάρας
Υφυπουργός Προεδρίας της Κυβερνήσεως: Δημήτριος Μαρούδας
Υπουργείο Εξωτερικών
Υπουργός Εξωτερικών: Ιωάννης Χαραλαμπόπουλος
Υφυπουργός Εξωτερικών: Κάρολος Παπούλιας
Υφυπουργός Εξωτερικών: Ασημάκης Φωτήλας – παραιτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 1982 κι αντικαταστάθηκε στις 23 Απριλίου 1983 από τον Ιωάννη Καψή
Υφυπουργός Εξωτερικών: Γεώργιος Βάρφης (από 2 Ιανουαρίου 1982)
Υπουργείο Εθνικής Αμύνης
Υπουργός Εθνικής Αμύνης: Ανδρέας Παπανδρέου
Υφυπουργός Εθνικής Αμύνης: Αντώνης Δροσογιάννης
Υφυπουργός Εθνικής Αμύνης: Γεώργιος Πέτσος
Υπουργείο Δικαιοσύνης
Υπουργός Δικαιοσύνης: Ευστάθιος Αλεξανδρής
Υπουργείο Εσωτερικών
Υπουργός Εσωτερικών: Γεώργιος Γεννηματάς
Υφυπουργός Εσωτερικών: : Στάθης Παναγούλης (από 29 Οκτωβρίου 1981)
Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων»
Υπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων: Ελευθέριος Βερυβάκης
Υφυπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων: Γεώργιος Λιάνης
Υφυπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων: Πέτρος Μώραλης
Υπουργείο Οικονομικών
Υπουργός Οικονομικών: Μανόλης Δρεττάκης
Υφυπουργός Οικονομικών: Δημοσθένης Δημοσθενόπουλος
Υφυπουργός Οικονομικών: Δημήτρης Τσοβόλας
Υπουργείο Γεωργίας
Υπουργός Γεωργίας: Κώστας Σημίτης
Υφυπουργός Γεωργίας: Γιώργος Μωραΐτης
Υφυπουργός Γεωργίας: Κωνσταντίνος Αλεξιάδης
Υπουργείο Πολιτισμού και Επιστημών
Υπουργός Πολιτισμού και Επιστημών: Μελίνα Μερκούρη (η πρώτη γυναίκα υπουργός σε ελληνική κυβέρνηση)
Υπουργείο Βιομηχανίας και Ενεργείας
Υπουργός Βιομηχανίας και Ενεργείας: Αναστάσιος Πεπονής
Υφυπουργός Βιομηχανίας και Ενεργείας: Δημήτριος Πιτσιώρης
Υπουργείο Εμπορίου
Υπουργός Εμπορίου: Νικόλαος Ακριτίδης
Υφυπουργός Εμπορίου: Ιωάννης Παπασπύρου
Υπουργείο Εργασίας
Υπουργός Εργασίας: Απόστολος Κακλαμάνης
Υπουργείο Κοινωνικών Υπηρεσιών
Υπουργός Κοινωνικών Υπηρεσιών: Παρασκευάς Αυγερινός
Υφυπουργός Κοινωνικών Υπηρεσιών: Μαρία Κυπριωτάκη – Περράκη
Υφυπουργός Κοινωνικών Υπηρεσιών: Ρούλα Κακλαμανάκη
Υπουργείο Δημοσίων Έργων
Υπουργός Δημοσίων Έργων: Άκης Τσοχατζόπουλος
Υπουργείο Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος
Υπουργός Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος: Αντώνιος Τρίτσης
Υπουργείο Συγκοινωνιών
Υπουργός Συγκοινωνιών: Ευάγγελος Γιαννόπουλος
Υφυπουργός Συγκοινωνιών: Ιωσήφ Βαλυράκης
Υπουργείο Δημοσίας Τάξεως
Υπουργός Δημοσίας Τάξεως: Ιωάννης Σκουλαρίκης
Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας
Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας: Στάθης Γιώτας
Υπουργείο Βορείου Ελλάδος
Υπουργός Βορείου Ελλάδος: Βασίλειος Ιντζές
Υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου: Ευάγγελος Κουλουμπής
