Το ζήτημα των καθαρισμών των οικοπέδων, που φέτος μπήκε εμφατικά στο δημόσιο διάλογο είναι καίριο και αφορά σχεδόν όλους μας.
Τονίζεται από τους διοικούντες, σαν ασπίδα προστασίας της ζωής και της περιουσίας των συμπολιτών μας απέναντι στη μάχη με τις φωτιές, μέσα σε ένα ακόμη «δύσκολο καλοκαίρι» που έρχεται.
Γι αυτό, θα πρέπει η κοινωνία να γνωρίζει όλες τις διαστάσεις του προβλήματος που καλείται να αντιμετωπίσει.
Πόσο μάλλον όταν, όλοι συμφωνούμε σε ένα : ότι φέτος τα χειρότερα είναι μπροστά μας.
Καταρχάς, τα ακίνητα είναι χοντρικά δύο κατηγοριών:
Α. Αυτά που δεν εμπίπτουν στις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας και άρα ο καθαρισμός τους διέπεται από τις διατάξεις του Ν. 4662/2020 (εφεξής αστικά).
Β. Αυτά που εμπίπτουν στη δασική νομοθεσία, οπότε ο καθαρισμός και οι υποχρεώσεις πυροπροστασίας τους διέπονται από τον Κανονισμό Πυροπροστασίας Ακινήτων εντός ή πλησίον δασικών εκτάσεων (αριθμ. οικ. ΥΠΕΝ/ΔΑΟΚΑ/55904/2019 /19-05-2023 /ΦΕΚ 3475/Β΄). Τέτοια είναι όσα βρίσκονται μέσα αλλά και σε ακτίνα 300 μέτρων από δάση, άλση και χορτολιβαδικές εκτάσεις (εφεξής δασικά). Δηλαδή, τα περισσότερα οικόπεδα στην Κρήτη.
Αξίζει, για την ιστορία, να σημειώσουμε ότι, ο παραπάνω Κανονισμός Πυροπροστασίας εκδόθηκε από τα τρία συναρμόδια Υπουργεία (Κλιματικής Κρίσης – Πολιτικής Προστασίας, Εσωτερικών και Περιβάλλοντος – Ενέργειας) κυριολεκτικά την παραμονή των εκλογών του 2023 (19-05-2023) και δεν είναι τόσο απλό το ζητούμενό του από τους πολίτες, αν σκεφτεί κανείς ότι οι υπόχρεοι τήρησης είναι σε πολλές περιπτώσεις άνθρωποι ηλικιωμένοι, συμπολίτες μας με προβλήματα υγείας, με δυσκολίες κινητικότητας στα χωριά που δεν έχουν τη δυνατότητα τεχνικά ή και οικονομικά να εκπληρώσουν τις επιταγές των συγκεκριμένων διατάξεων, και είναι άγνωστο πόσοι έχουν μπορέσει να συμμορφωθούν στις προθεσμίες του Κανονισμού Πυροπροστασίας.
Ας δούμε λοιπόν, τι υποχρεώσεις προκύπτουν για κάθε μία από τις παραπάνω περιπτώσεις.
Ξεκινάμε από τον υπόχρεο ιδιοκτήτη.
Κάθε υπόχρεος θα πρέπει, καταρχάς, να εντοπίσει το ακίνητό του μέσα στους δασικούς χάρτες, προκειμένου να διαπιστώσει αν πρόκειται για την κατηγορία Α (ακίνητο μη υπαγόμενο στη δασική νομοθεσία) ή Β (ακίνητο υπαγόμενο στη δασική νομοθεσία).
ΠΡΩΤΗ ΕΡΩΤΗΣΗ : Αν ο συνεπής συμπολίτης μας δεν έχει πρόσβαση σε δασικό χάρτη, τι κάνει; Απευθύνεται στον οικείο Δήμο; Στη Δασική Υπηρεσία; Στην Πυροσβεστική Υπηρεσία;
Α. Ας πούμε ότι, αυτή η «πίστα» είναι σχετικά εύκολη και ο υπόχρεος ιδιοκτήτης βρίσκει εν τέλει σε ποια περίπτωση εμπίπτει.
Αν υπάγεται στα αστικά ακίνητα, προκύπτουν οι εξής υποχρεώσεις – έννομες συνέπειες.
Α1. Εργασίες καθαρισμού (Κατηγορία Α) :
Ο υπόχρεος θα πρέπει κατόπιν ενημέρωσης της αρμόδιας δασικής υπηρεσίας, στις περιπτώσεις που αυτό απαιτείται, να προχωρήσει σε εργασίες καθαρισμού και ασφαλούς συλλογής και μεταφοράς όλων των υπολειμμάτων καθαρισμού.
Για την ασφαλή συλλογή και μεταφορά όλων των υπολειμμάτων καθαρισμού οι ιδιοκτήτες θα πρέπει να εφαρμόζουν τα προβλεπόμενα των διατάξεων του ν.4819/2021 (Α΄ 129) και της υπό στοιχεία ΥΠΕΝ/ΔΔΑ/199776/2429/2021 κοινής υπουργικής απόφασης (Β΄ 5888), αναφορικά με τις υποχρεώσεις των πολιτών για τα απόβλητα κηπουρικών εργασιών και τις υποχρεώσεις ως προς την καθαριότητα των πεζοδρομίων.
ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΡΩΤΗΣΗ : Επειδή, διαβάζοντας τα παραπάνω νομικά κείμενα, άκρη δεν βγάλαμε, κι επειδή μετά τον καθαρισμό του οικοπέδου μοιραία θα δημιουργηθούν απόβλητα, τελικά, τα υπολείμματα καθαρισμού τι πρέπει να τα κάνει ένας συνεπής πολίτης; Πάντως να τα κάψει ο ίδιος, αποκλείεται γιατί διανύουμε ήδη αντιπυρική περίοδο και τυγχάνουν εφαρμογής οι περιοριστικές διατάξεις της αριθμ. 21545 οικ. Φ.700.9/2024 (ΦΕΚ 2387 Β΄), περί απαγόρευσης εργασιών καύσης στην ύπαιθρο.
Α2. Δήλωση εργασιών καθαρισμού (Κατηγορία Α) :
Μετά την ολοκλήρωση των εργασιών καθαρισμού του οικοπέδου του, ο υπόχρεος θα πρέπει να το δηλώσει εντός συγκεκριμένης προθεσμίας μέσω της ειδικής ηλεκτρονικής πλατφόρμας του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας.
Α3. Έλεγχοι συμμόρφωσης (Κατηγορία Α) :
Μόλις κλείσει η πρόσβαση των πολιτών στην πλατφόρμα Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας (με το πέρας της προθεσμίας δήλωσης), θα δοθεί η δυνατότητα στον οικείο Δήμο να προβεί σε ηλεκτρονικό αλλά και επί του πεδίου έλεγχο συμμόρφωσης των ιδιοκτητών.
Η πλατφόρμα του Υπουργείου μαθαίνουμε ότι, είναι ακόμη ανοιχτή για τους πολίτες, παρόλο που η παράταση δεν δόθηκε με Νόμο (ας πούμε ότι η Διοίκηση αποφάσισε να κάνει μία de facto και όχι de jure διαχείριση).
Πάντως, όπως έχει ήδη βγει στο φως της δημοσιότητας, τα πρώτα πρόστιμα για το 2025 «έπεσαν» σε ιδιοκτήτες, με την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου. Από το Δήμο Βάρης – Βούλας – Βουλιαγμένης.
Εμείς το μόνο που ξέρουμε είναι ότι, οι οικείοι Δήμοι σε συνεργασία με τις Πυροσβεστικές Υπηρεσίες καλούνται με την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου (από την 1η Μαΐου δηλαδή) να κάνουν ελέγχους μη συμμόρφωσης είτε μέσω αυτεπάγγελτων αυτοψιών, είτε για την εξέταση καταγγελιών είτε για τη διενέργεια δειγματοληπτικών ελέγχων στους υπόχρεους που υπέβαλαν θετική δήλωση. Επίσης, οι Δήμοι, σε περίπτωση μη συμμόρφωσης των ιδιοκτητών, προβαίνουν αυτεπαγγέλτως σε καθαρισμούς των οικοπέδων με καταλογισμό του κόστους στον υπόχρεο ιδιοκτήτη και επιβολή διοικητικού προστίμου.
ΤΡΙΤΗ ΕΡΩΤΗΣΗ : Αν γίνει σήμερα μία καταγγελία στο Δήμο ή στην Πυροσβεστική Υπηρεσία περί μη συμμόρφωσης ιδιοκτήτη για το 2025, τα αρμόδια όργανα οφείλουν ή όχι να κάνουν έλεγχο και να επιβάλουν κυρώσεις;
Απάντηση : Σύμφωνα με το νόμο, κατά την άποψή μας, οφείλουν.
ΤΕΤΑΡΤΗ ΕΡΩΤΗΣΗ : Υπάρχουν σχετικές οδηγίες; Θα πρέπει εφαρμοστεί ο νόμος σε αυτή την περίπτωση ή όχι; Θα επιβληθούν οι προβλεπόμενες κυρώσεις;
Μετά από την επιβολή των πρώτων προστίμων για το 2025 που είδαν το φως της δημοσιότητας κάποιος θα πρέπει να μας ξεκαθαρίσει τι προβλέπεται για τους ελέγχους και τις συνεπαγόμενες κυρώσεις, μετά την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου (από την 1η Μάϊου 2025, δηλαδή).
Το θέμα των κυρώσεων δεν είναι καθόλου επουσιώδες. Αντίθετα είναι πολύ σοβαρό. Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι, προβλέπονται κυρώσεις για μη καθαρισμό, κυρώσεις για παράλειψη υποβολής δήλωσης, κυρώσεις του Δήμου, κυρώσεις της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, κυρώσεις για ανακριβή δήλωση.
Κυρώσεις από εδώ, κυρώσεις από εκεί, που φτάνουν μέχρι χιλιάδες ευρώ και φυλάκιση των ιδιοκτητών ανά περίπτωση.
Ε, δεν είναι λογικό να ξέρει ο κάθε συμπολίτης μας γιατί θα τιμωρηθεί, και αν όντως φταίει;
ΠΕΜΠΤΗ ΕΡΩΤΗΣΗ : Αν ο οικείος Δήμος σήμερα και μέχρι την 15η Ιουνίου 2025, διαπιστώσει μία μη συμμόρφωση καθαρισμού, οφείλει ή όχι να προβεί σε αυτεπάγγελτο καθαρισμό του οικοπέδου, εφόσον κρίνει ότι είναι επικίνδυνο; Αν δεν το πράξει ο οικείος Δήμος, ποιος θα ευθύνεται σε περίπτωση εξάπλωσης φωτιάς; Ο Δήμαρχος λόγω παράλειψης νόμιμης οφειλόμενης ενέργειας;
Πάμε τώρα στη δεύτερη κατηγορία ακινήτων (και πιο προβληματική κατά τη γνώμη μας) : Τα δασικά.
Β1.Εργασίες Πυροπροστασίας (Κατηγορία Β) :
Αν το ακίνητο εμπίπτει στις διατάξεις περί δασικής νομοθεσίας (δηλαδή βρίσκεται εντός δασικής και χορτολιβαδικής έκτασης αλλά και σε ακτίνα 300), προκύπτουν πολύ πιο σύνθετες και ακριβές υποχρεώσεις για τον ιδιοκτήτη. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον Κανονισμό Πυροπροστασίας Ακινήτων εντός ή πλησίον δασικών εκτάσεων, ο ιδιοκτήτης :
θα πρέπει να βρει (και να πληρώσει) έναν ειδικό τεχνικό επιστήμονα για να του συντάξει ειδική μελέτη, δηλαδή Έντυπο Αξιολόγησης Επικινδυνότητας και Τεχνική Έκθεση, της οποίας το κόστος προσεγγίζει τα 1.000 ευρώ.
Σε συνέχεια της Τεχνικής Έκθεσης, οι ιδιοκτήτες των ακινήτων υποχρεούνται εντός συγκεκριμένης προθεσμίας να υποβάλουν τη Δήλωση Εφαρμογής των μέτρων πυρασφάλειας (αφενός προληπτικής και αφετέρου παθητικής και ενεργητικής πυροπροστασίας).
Εξυπακούεται ότι, ο ιδιοκτήτης οφείλει να έχει προβεί εντός συγκεκριμένης προθεσμίας σε εργασίες προληπτικής συντήρησης, δηλαδή εξασφάλιση πρόσβασης στο ακίνητο, δημιουργία ζωνών προστασίας μέσα στο οικόπεδο, εξασφάλιση αποθήκευσης υλικών, τακτικό καθαρισμό, εκπόνηση Σχεδίου Προετοιμασίας Εκκένωσης.
Ο υπόχρεος οφείλει, επίσης, να λάβει εντός συγκεκριμένης προθεσμίας και όλα τα μέτρα παθητικής και ενεργητικής πυροπροστασίας που προβλέπονται στην έκθεση του αρμόδιου τεχνικού επιστήμονα, δηλαδή πρόβλεψη υδροδότησης, εγκατάστασης σημείων υδροληψίας, εγκατάσταση συστήματος καταιωνισμού ύδατος, αντικατάσταση ξύλινων κουφωμάτων, αντικατάσταση στέγης, προστασία στομίων εξαερισμού, αντικατάσταση υδροροών, αντικατάσταση περίφραξης κ.λ.π. και όλα όσα προβλέπονται αναλυτικά στον Κανονισμό Πυροπροστασίας Ακινήτων εντός ή πλησίον δασικών εκτάσεων. Δηλαδή με λίγα λόγια σε πολλές περιπτώσεις, ξαναχτίζεις το σπίτι σου από την αρχή!!
ΕΚΤΗ ΕΡΩΤΗΣΗ : Τι γίνεται με τις προθεσμίες για τα δασικά οικόπεδα; Πήραν ή πρόκειται να πάρουν κάποια παράταση φέτος ή πλέον οι ιδιοκτήτες είναι εκπρόθεσμοι και άρα υπό την απειλή επαχθέστατων κυρώσεων;
ΕΒΔΟΜΗ ΕΡΩΤΗΣΗ : Τι σκοπεύει να κάνει η Πολιτεία για τους συμπολίτες μας που είναι εκπρόθεσμοι λόγω ανυπαίτιας αδυναμίας συμμόρφωσης (ηλικία, οικονομική δυσκολία κλπ) ; Η ερώτηση δεν είναι θεωρητική. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα στα διοικητικά όρια της Π.Ε. Ηρακλείου είναι η περιοχή των Κάτω Αρχανών, λόγω γειτνίασης με το δάσος Φουρνί.
ΟΓΔΟΗ ΕΡΩΤΗΣΗ : Είναι ουσιαστικά ενήμεροι οι ιδιοκτήτες στις Κάτω Αρχάνες τι σημαίνει πυροπροστασία για τα οικόπεδα και τα σπίτια τους; Ανάλογες περιπτώσεις υπάρχουν πάρα πολλές, δυστυχώς, εντός της Π.Ε. Ηρακλείου αλλά και σε ολόκληρο το νησί μας.
ΕΝΑΤΗ ΕΡΩΤΗΣΗ : Έχει προϋπολογίσει κανείς το κόστος πυροπροστασίας αυτών των ακινήτων στην Π.Ε. Ηρακλείου αλλά και σε ολόκληρη την Κρήτη;
ΔΕΚΑΤΗ ΕΡΩΤΗΣΗ : Αυτό το κόστος ποιον θα επιβαρύνει; Τους αγρότες με τα πενιχρά εισοδήματα; Έχουν ανακοινωθεί προγράμματα επιδότησης για τέτοιες εργασίες πυροπροστασίας σε ιδιοκτήτες ακινήτων, όπως πρόσφατα ανακοινώθηκε κάτι ανάλογο για την πυροπροστασία της Κνωσσού;
ΕΝΔΕΚΑΤΗ ΕΡΩΤΗΣΗ : Πόσες δηλώσεις συμμόρφωσης για δασικά οικόπεδα έχουν υποβληθεί στην Π.Ε. Ηρακλείου; Όσοι ιδιοκτήτες δεν έχουν προλάβει να δηλώσουν εγκαίρως συμμόρφωση, καλύπτονται να λάβουν κρατικές αποζημιώσεις ή ιδιωτικά ασφάλιστρα σε περίπτωση καταστροφών από φωτιά;
Πολλές οι απορίες. Και ανάλογα με τις απαντήσεις μπορεί να προκύψουν κι άλλες.
Ένα είναι πάντως το βέβαιο. Η παράταση των προθεσμιών είναι σε πολύ σωστή κατεύθυνση. Για να προλάβει ο κόσμος να συνειδητοποιήσει τις υποχρεώσεις του.
Παράλληλα όμως, ο κόσμος θα πρέπει να λάβει την αναγκαία υποστήριξη.
Πράγματι, σωστά επισημαίνεται ότι τα δύσκολα είναι μπροστά και γι αυτό απαιτείται άμεση ενημέρωση και συνεργασία κεντρικού Κράτους, Τοπικής Αυτοδιοίκησης και πολιτών, ώστε όλοι μαζί να αντιμετωπίσουμε στο μέτρο που αναλογεί στον καθένα μας, τις δύσκολες μέρες που έρχονται.